باریجه اسانس

« باریجـه »
Ferula gumosa Boiss. :علمی نام
F. galbaniflua Boiss :مترادف
نام انگلیسی: Galbanum
نام فارسی: باریجه، بالیجه، قاسنی، بارزرد (2 ،3 ،9)
باریجه به صمغ تعدادی از گیاهان جنس Ferula اطلاق میشود که همگی به خانواد ۀ جعفری یا چتریان (Umbelliferae) یا
(Apiacea) تعلق دارند (6).این خانواده دارای 275 جنس و 2850 گونه میباشد. جنس Ferula دارای 133 گونه میباشد که صمغ
F.gumosa تحت نام «باریجه» در ایران معروف است.
گیاهان این خانواده اکثراً علفی دو ساله یا چند ساله (بندرت چوبی) با ساقه های میان تهی برگهای متناوب دارای تقسیمات زیاد و
غلاف پهن، گل آذین چتری، گلهای دو جنسی و میوۀ دو فندقه می باشند (6).
در منابع علمی خارجی گیاه باریجه در سال 1884 در نواحی شمالی ایران بنام فردی موسوم به Buhse به ثبت رسید و نامگذاری
شده است (5).
«باریجه» صمغ رزینی است که در ایران در مناطق مختلف به نامهای باریجه، بالیجه، بالنبو و در کتب طب سنتی به نام بارزد و
بیزد، یرنجا و در عربی قند و در ترکی قاسی یا قاسنی و در بازار هند این گیاه به «جواشیر» معروف است (3 و11).
«باریجه» گیاهی است چند ساله و دارای ساقه های ضخیم به ارتفاع 3ـ0/8 متر، برگها به رنگ سبز مایل به خاکستری و به طول
30 سانتی متر و پوشیده از تارهای ریز و کوتاه، پهنک برگ منقسم به قطعاتی است که بر اثر چند بار تقسیم شدن به صورت قطعات
باریک و فشرده بهم درآمده است. گلها زرد رنگ و مجتمع به صورت خوشه های مرکب متورم است، میوه بیضوی دراز و دارای
کناره ای باریک از نصف قسمت محتوی دانه است.
 رویشگاه طبیعی باریجه  [e-mail] اسانس باریج داروسازی شرکت www.barijessence.com
«2»
 گونه های مختلف جنس Ferula در اکثر نقاط ایران در ارتفاعات بالای 2000 متر و شیبهای شمالی در مازندران، دره هراز،
اطراف دماوند، بین تهران و فیروزکوه، دره لار، سمنان، ارتفاعات خراسان، فارس، اصفهان، سمیرم، دامنه های کوه دنا، لرستان و
آذربایجان پراکنش دارد. بیشترین بهره برداری از استان تهران و خراسان به عمل می آید (2 ،7 ،1و 5).
نحوة استخراج صمغ باریجـه:
دو نوع باریجه با نامهای اشکی و توده ای در بازار دارویی ارائه میگردد که دو محصول حاصل از دو نوع برداشت از گیاه می باشد (2).
نوع اشکی آن بر اثر نیش حشرات و یا پیدایش خراش بطور طبیعی از قاعده ساقه و برگها به خارج ترشح می شود. نوع دیگر که
بیشتر در بازار تجارت موجود است و در معرض استفاده قرار می گیرد معروف به باریجه توده ای است که با ایجاد شکاف و تیغ زدن
در گیاه بدست می آید.
برای برداشت و بدست آوردن شیرة گیاه در فصل بهره برداری (اواخر خرداد تا اوایل مرداد) ابتدا خاک پای بوته را در قاعده ساقه و
اطراف ریشه به عمق 15ـ10 سانتیمتر کنار زده و آن ناحیه را به خوبی تمیز نموده، سپس در ناحیة ریشه با تیغه های مخصوصی
عمل تکه برداری انجام میشود که بلافاصله شیرة سفید رنگ از محل تیغ زده شده خارج و به تدریج در مجاورت هوا سفت و
قهوه ای می گردد. برای اینکه شیرابه حاصل با خاک تماس پیدا نکند تخته سنگ کوچکی در زیر محل برش قرار داده می شود (2و
 .(5
در صورت شاداب بودن گیاه، عمل تکه برداری و برش به دفعات تا زمانی که شیره استخراج شود ادامه می یابد. میزان تولید باریجه از
بوته ب