خواص درمانی کرفس کوهی
کرفس کوهی با نام محلی ” کلوس ” و نام علمی ” Kelussia odoratissima ” که به نام های علمی دیگری همچون ” Apium graveolens ” نیز شناخته می شود.
این گیاه از ارتفاع 2100 تا 3000 متری در اقلیمهای مختلف یافت میشود. دارای ریشهای راست و دوکی شکل به همراه غده بزرگی در قسمت بالایی بوده که محل ذخیره مواد غذایی مورد نیاز برای شروع نسل جدید در فصل رشد بعدی است. برگها دارای بریدگیهای پنجهای شکل و در قاعده دارای دُمبرگهای بلند و بدون غلاف است.
گل آذین با گلهای زردرنگ به صورت چترهای انتهایی کاملا بارور و چترهای جانبی گلهای نر و نابارور به صورت 2 تا 8 شعاعی با بذری درشت و صفحهای به رنگ قهوهای مایل به زرد.
ارتفاع آن در مرحله تشکیل بذر از 120 تا 200 سانتیمتر بوده و در تیرماه به بذر مینشیند.
میزان اسانس 8.4 درصد که نشان دهنده ارزش بالای خود گیاه و فرآوردههای آن است رویشگاههای طبیعی کلوس بر روی خاکهای کمعمق تا بسیار عمیق با بافت متوسط تا سنگین که ظرفیت نگهداری آب بالایی داشته و فاقد شوری و قلیائیت است، دیده میشود.
این گیاه بومی از گونههای دارویی، تغذیهای و علوفهای منطقه زاگرس مرکزی ایران بوده که در سایر مناطق جهان گزارش نشده است. جهت درمان برخی از دردها و بیماریها مانند کاهش فشار خون، روماتیسم و بیماریهای عصبی، جلوگیری از تولید سنگ کلیه و مثانه، تمیز کردن مجاری ادرار استفاده میشود.
به علت گرانی و اقتصادی بودن، متاسفانه برداشت از کرفس بسیار بیرحمانه بوده و در حال حاضر رویشگاههای طبیعی کلوس به قطعات کوچکی در استانهای اصفهان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و لرستان محدود میشود.
رئیس بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان به خبرنگار ایسنا گفت: زیستگاه این گونه در لرستان قسمتهایی از ارتفاعات و مراتع واقع در اشترانکوه، قالیکوه، کبیرکوه، کوه کازنیستان و نیزان در بزنوید و روستای پیروالی در کوه کلیلو به صورت بسیار پراکنده و تُنک رویش دارد.
کریم خادمی اضافه کرد: کاربردهای بسیار متنوعی از جمله مصارف غذایی(تهیه ترشی، شور و کنسرو) دارد. بومیان در تهیه غذا از آن استفاده میکنند و شهد آن برای تغذیه زنبورعسل مناسب و دارای پتانسیل بالا برای پرورش زنبور عسل است.
وی ادامه داد: از علوفه خشک این گیاه نیز میتوان برای تعلیف دام استفاده کرد؛ قسمتهای مورد استفاده گیاه شامل غنچه قبل از خروج از خاک، شاخ و برگ و شاخههای بذری جهت تولید انواع ترشی مورد استفاده و خشک شده آنها برای افزایش عطر و طعم نوشیدنیها کاربرد دارد.
این مقام مسئول تصریح کرد: زمان رویش بسته به وضعیت توپوگرافی رویشگاه و شرایط آب و هوایی متفاوت بوده و در سالهایی که بارش بیشتر به صورت باران باشد این گیاه از نیمه اول اسفندماه و در سالهای برفی همراه با ذوب شدن برفها رشد رویشی خود را شروع میکند.
مهندس خادمی بیان کرد: در خالت طبیعی به علت وجود اسانس و بوی تند، دامها در حالت تر از آن استفاده نمیکنند لذا دامپروران بعد از خشک شدن آن را برداشت و در خانه انبار میکنند و در زمستان به مصرف دامها میرسانند که در این مرحله از علوفه خشک آن خوب تغذیه میکنند؛ در این مرحله هیچگونه آسیبی به رشد آن وارد نمیکند.
این گونه یکی از استثناییترین مرحله زندگی گیاهان را دارد به طوری که در زمانی که بوته کاملا خشک و برداشت شد در اوایل تابستان ساقهای بلند، قطور و مستحکم شروع به رشد میکند و این راز بقای این گونه ارزشمند است.
این کارشناس علوم کشاورزی افزود: بذر آن در ابتدای فصل پاییز میرسد و در زمین پراکنده شده و باعث زادآوری آن میشود.
خادمی متذکر شد: این گیاه در سالیان قبل پراکنش خوبی داشت، اما به خاطر ارزش اقتصادی و دارویی بالای این گیاه متاسفانه امروزه نتایج عملیت صحرایی نشان میدهد بیش از 90 درصد از رویشگاههای آن از بین رفته و به دنبال برداشت غیراصولی در رویشگاههای طبیعی خود در حال انقراض است.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان یادآور شد: امروزه این گونه در لرستان تنها در بخش محدودی از شهرستان الیگودرز در انتهای مسیر جاده سد رودبار واقع در بزنوید میروید و هرساله سطح زیر کشت آن کاهش مییابد، به طوری که در همین منطقه از هزاران هکتار سطح پراکنش در قبل هم اکنون فقط مساحت محدودی را در اطراف روستایی به نام چین باقی مانده است.
وی اضافه کرد: برای جلوگیری از این کار حفظ رویشگاههای موجود و توسعه رویشگاهها با انتخاب مناطق مستعد و مناسب برای کاشت این گونه باید منظور شود و گونههای وحشی را زراعی کرد.
خادمی تصریح کرد: این کار نیازمند تحقیق در نحوه گردهافشانی و تعیین نیازهای محیطی این گیاه است.
مسئول بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان بیان کرد: بررسیهای ژنتیکی، کروموزومی و مطالعه نیازهای محیطی و رفتار جوانهزنی بذر به کشت موفقیتآمیز گونههای وحشی کمک شایانی خواهد کرد.