حیاط وحش دنا

پنجشنبه ، 19 اردیبهشت 1392 ، 09:14

حیات وحش دنا در واقع تنوع جانوری زاگرس می باشد؛ خرس های قهوه ای، کبک دری، انواع عقاب، پلنگ، گرگ و انواع گربه وحشی در این منطقه زندگی می کنند. در این منطقه امکان تماشای پرنده های بسیار زیبا و کمیابی بیش از هر نقطه دیگر ایران وجود دارد. پرندگانی چون کبک، سنگ چشم، کمر کلی، انواع چکاوک و سهره ها در دامنه های دنا زندگی می کنند.

تعدا گونه های پستاندار منطقه ، 25 گونه است که عبارتند از : کل و بز ، گراز ، خرس قهوه ای ، پلنگ ، گرگ ، روباه ، کفتار ، شغال ، گورکن ، موش کور ، موش خرما ، سنجاب جنگلی ، خرگوش ، سمور ، راسو ، خفاش نعل اسبی ، گربه کاراکال ، گربه شنی ، گربه پالاس خفاش گوش بلند ، سگ آبی ، تشی ، جوجه تیغی و سیاه گوش.

خواص درمانی گیاهان دنا

اهان موجود در منطقه حفاظت شده دنا:    

  محدود 90 تیره از 150 تیره گیاهی ایران معادل 60 درصد، تعداد 430 جنس از 1215 جنس گیاهی ایران معادل 35 درصد، تعداد یک هزار و 201 گونه گیاهی از هفت هزار و 502 گونه گیاهی ایران معادل 16 درصد و تعداد 50 گونه آندمیک معادل 17 درصد کل گونه های آندمیک ایران در منطقه حفاظت شده دنا، دیده می شود. 
دارا بودن تعداد 128 گونه دارویی، 110 گونه زیستی وحشی، 84 گونه رنگده و 61 گونه خوراکی وحشی بیانگر ارزش دارویی ، خوراکی ، مرتعی و حفاظتی گیاهان دنا است . 
بلوط ، بنه (پسته وحشی ) ، ارژن ، کیکم (افرا) ، خینجوک (کله خونگ ) ، صنوبر، سماق ، تمشک ، گز ، نارون ، کاروانکش ، شوخ ، سنجد ، انجیر وحشی ، زبان گنچشک(بینو) ، پلاخور(شن ) ، زالزالک (سیسه) ، بادام کوهی ، بادام وحشی ، زرشک وحشی ، اورس (ول ) ، شبه مو ، گلابی وحشی (انجک ) ، گیلاس وحشی (تگ ) ، آلبالوی حشی (تاگ ) ، آلبالوی وحشی (تاگ ) ، دافنه ( خوشک ) ، داغداغان ، محلب ، شیرخشت ، چنار ، بید وگردو از مهمترین گیاهان درختی و درختچه ای این منطقه به شمار می روند. 
درمنه ، بومادران ، برنجاس ، آویشن ، پونه کوهی ، زرآبی ( چای کوهی ) ، بابونه ، چوبک ، جلپه ، خاری ، پشموک ، توت سهری ، آب لیله ، میخک ، چویل ، انگیون ، کارده ، ریواس ، پیاز وحشی (تره ) ، ختمی وحشی ، لیزک (بن سرخ ) ، کتیرا(گول کتیرا) ، گل گاوزبان ، بیلهر ، لوپو ، خاکشیر و پرسیاوشان نیز از جمله گونه های دارویی منطقه زیبای دنا است. 
از بین گونه های علفی و بوته ای نیز جاشیر ، چویل ، گلرنگ وحشی ، انواع گندمیان ، خانواده کاسنی ، گل حسرت ، زبان دقفا، گل عروس ، هزارخاره ، مرغ ، میخک ، شکرتیغال ، باریجه ، بنفشه ، دم اسب ، خرفیون ، دنایی ، خارشتر، دم روباهی ، تاج خروس ، موسیر ، تیزک ، پنیرک ، چشم بلبلی ، سیاه دانه ، گل آلاله ، ریواس ، ترشک ، اووندول، ریش بزی ، شبه گرامها ، آرتیشو ، سریش ، ترنجبین ، شالویه ، ریحان کوهی ، ثعلب ، انوان گون ، مرجانی ، گل عسلی ، گز، اورشیا ، خارکو، اسپرس ، سنبله کوهی ، مرزه ، هفت بند ، کنگر و یونجه وحشی در دنا فراوان دیده می شود. گون  Astragalus bisulcatusقاصدک دنایی ،

گون گیاهی است چندساله که ارتفاع ان تا 75 سانتیمتر میرسد.از خانواده Leguminoseae که تولید مثل ان از طریق بذر صورت میگیرد. ساقه های رشد یافته ان به رنگ بنفش تیره است برگهای ان مرکب از برگچه هایی است که،به صورت متقابل به تعداد11تا30جفت در محورهر برگ قرار گرفته اند.گلهای ان معمولا به رنگ ارغوانی،گاهی ابی یا سفید بوده،نزدیک به انتهای شاخه های گل دهنده قرار دارند.

این گیاه در برابر خشکی مقاوم ودر خاکهای شور به خوبی رشد میکند و دارای بوی تند سلنیوم است. بسیاری از گونها سمی هستند و باعث مسمومیت گاوها، گوسفندان و اسبها میشوند.در طول فصل رویش گون،ماده سمی گلوکوزید تولید میشود که باعث ایجاد اختلالات تنفسی و فلج حیوانات میشود.از گونه های دیگر این جنس میتوانA.alpinus ,A.cicer ,A.pendulilorus ,A.arenarius، A.norvegicusرا نام برد.

گون از علفهای هرز مناطق کویری، زمینهای بایر، مزارع چغندر قند، نیشکر،سبزی و صیفی است.

 

ریشه گیاه �گون� در درمان عوارض جانبی شیمی‌درمانی مؤثر است.
گیاه گون از خانواده‌ (fabaceae) و ریشه آن خواص فعال کننده عمیق ایمنی، مدرترینک، هیپوتانسیر و ضداسترس دارد.
ریشه گون به عنوان کمک هضم مطرح بوده و شامل پلی سی کاریدها، فلاونوئیدها، گلیکوزیدهای تری ترپن است که بوسیله این ترکیبات فعالیت سیستم ایمنی و عملکرد t_cellها را افزایش می‌دهد.
در طب سنتی چین این گیاه به عنوان تونیک عمیقی ایمنی تلقی می‌شود که مغز استخوان انسان را تقویت می‌کند، ذخایر مغز استخوان افزایش و بدن انسان را از پاتوژنها و عوامل بیماریزا محافظت می‌کند.
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که گون تقریبا تمام فازهای مربوط به فعالیت سیستم ایمنی را تحریک می‌کند و تعداد سلولهای stemcell را در مغز استخوان و بافت لفناوی افزایش می‌دهد و توسعه و رشد آنها را در جهت تبدیل به سلولهای فعال ایمنی تحریک می‌کنند تا در داخل بدن پخش شوند. 
پژوهشها نشان می‌دهد که گون می‌تواند سلولهای ایمنی را از حالت استراحت به اوج فعالیت سوق دهد.
مطالعات دیگر در چین نشان می‌هد: تمایل و استعداد گون در جهت رسپانس سیستم ایمنی است بدون اینکه اثرات مهارکننده‌ای داشته باشد.
استفاده طولانی از این گیاه (به مدت 35 روز) فعالیت سلولهای طهال را تشدید کرده و به اوج می‌رساند؛ همچنین درمان با این گیاه اثرات جانبی منفی ناشی از استروئید درمانی را بر روی سیستم ایمنی کاهش می‌دهد.
ریشه گون علاوه بر توانایی مهار رشد تومور بصورت کمکی در درمان عوارض جانبی شیمی درمانی بکار می‌رود و مخصوصا هنگامی که بصورت ترکیب با عصاره‌ privet ligustrumlucidum مصرف شود کارایی آن در مهار تومورها افزایش می‌یابد.

کتیرا محصول اصلی گیاه گون است. کتیرا عبارت است از ترشحات صمغی خشک شده حاصل از گیاه آستراگالوس گومی فرا که آن را تحت عنوان گوم تراگاکانت یا گون می شناسند. گیاه مولد کتیرا نبات کوچکی است به ارتفاع یک متر بومی آسیای صغیر، ایران ، سوریه و یونان. در اثر خراش دادن ساقه گیاه جدار سلولهای اشعه مرکزی و سلولهای پارانشیمی با جذب آب به تدریج بدل به صمغ می شود،فشار تولید شده سبب رانده شدن صمغ به طرف شکاف می گردد. صمغ در مجاورت هوا در اثر تبخیر آب به تدریج سخت می گردد. شکل محصول خشک شده بستگی به نوع شکافی که بر روی ساقه ایجاد شده است دارد. 

کتیرای نوع خوب از شکاف دادن ساقه های اصلی و شاخه های قدیمی حاصل می شود. کتیرا به صورت ورقه ای، روبانی، تکه ای و مفتولی بوده و هر چه زمان خشک شدن صمغ ترشح شده کوتاهتر باشد به همان نسبت کتیرای حاصل سفیدتر و شفاف تر خواهد بود و کتیراهای درجه 2و3 دارای رنگ کدر می باشند. کتیرای صادرشده از بنادر خلیج فارس به نام کتیرای ایرانی موسوم بوده و در نوع خود از بهترین ها است. کتیرا دارای 15-10% آب،4-3%مواد معدنی و 3% نشاسته است. کتیرا دارای باسورین (که کمپلکسی از اسیدهای پلومتوکسی است) می باشد.باسورین که 70-60%کتیرا را تشکیل می دهدشامل گالاکتورونیک اسید متصل به قندهای گالاکتوز و گزیلوز می باشد. باسورین جسمی است که در آب، بخصوص درآب سرد غیر محلول ولی به خوبی در آن متورم می شود. 

کتیرا همچنین دارای تراگاکانتینکه جسمی محلول و از سه ملکول اسید گلوکورونیک و یک ملکول آرابینوزتشکیل می شود است که بر اثر هیدرولیز به l-آرابینوز، l- فوکوزD-گزیلوز، D-گالاکتوز و D- گالاکتورونیک اسید تبدیل می شود. کتیرا با جذب رطوبت به صورت لعاب چسبنده ای در می آید که ذرات نشاسته در داخل آن محسوس است. ُصمغ کتیرا در ضمن حاوی مقادیر کمی سلولز و پروتئین می باشد و وزن ملکولی آن در حدود 840 هزار است. 

کتیرا در صنایع داروسازی به عنوان یک عامل امولسیون کننده، سوسپانسیون کننده و عامل افزاینده و ویسکوزیته و تهیه مسیلاژ مصرف دارد. در ساخت کرم ها، ژل ها و امولسیون ها با غلظت مختلف بسته به کاربرد فرمولاسیون و نوع صمغ مصرف می شود. 

در فرآورده های آرایشی و بهداشتی نیز به عنوان قوام دهنده، سوسپانسیون کننده و عامل تشکیل فیلم مصرف دارد. کتیرا در تهیه مواد آرایشی ( محلولهای نرم کننده دست ) مصرف دارد. 

اگر لعابهای مناسب مخلوط به مو مالیده شود از دو تا شدن مو جلوگیری می کند.در ساخت فیکساتیوهای مو چه به صورت محلولهای آبی ساده، چه به صورت کرم های امولسیفیه مصرف دارد. در لو سیونهای آراینده موی سر جهت خانم ها به کار رفته، در ساخت فرآورده های میک آپ به عنوان عامل سوسپانسیون کننده مصرف دارد و همچنین در خمیردندان ها، کرم های دست و مسیلاژها بکار می رود. 

صمغ کتیرا یک عامل تحریک کننده نبوده و نباید عامل حساسیت زا تلقی شود. از نظر درماتولوژی بی ضرر بوده و یک نرم کننده است.

خواص گیاه کنگر

 

آشنایی با خواص کنگر

 

 

آشنایی با خواص خوراکی‌ها- کنگر  انواع مختلفی شامل کنگر معمولی و کنگر فرنگی یا همان آرتیشو دارد.

باتوجه به اینکه در کشور ما مصرف کنگر معمولی رواج بیشتری داشته و شناخته‌‌شده‌تر است ما در اینجا به خواص این سبزی فصل می‌پردازیم.

کنگر معمولی گیاهی است خودرو با برگ‌های خاردار و ساقه‌های ضخیم شبیه به کرفس که از آن در پخت سوپ، خورش و حتی به‌صورت خام در سالاد استفاده می‌کنند.

البته باتوجه به اینکه برگ‌های آن تیغ‌های ریز و تیزی دارند، هنگام پاک‌کردن مراقب دستان خود باشید؛ پس بهتر است از دستکش استفاده کنید.

کنگر طبیعتی گرم و خشک دارد و به همین علت آن را با ماست نیز می‌خورند و در ضمن برای آن دسته از افرادی که گرم‌مزاج هستند، خوردن آن توصیه می‌شود. علاوه بر این، کنگر منبع غنی پتاسیم است. خواص درمانی

کنگر ضدعفونی‌کننده، اشتهاآور، تب‌بر و هضم‌کننده غذاست و درضمن، مصرف آن باعث تقویت دستگاه گوارش می‌شود.

این گیاه و به‌خصوص برگ آن ادرارآور و نیروبخش است و در ضمن قلب را نیز تقویت می‌کند.
 کنگر در درمان یرقان، نارسایی کبد و کم‌خونی مؤثر بوده و از کبد در برابر سموم شیمیایی محافظت می‌کند.

محققان معتقدند وجود ماده‌ای به نام سینارین در عصاره برگ کنگر، باعث کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید خون می‌شود. در ضمن همین ماده به همراه ماده دیگری به نام اسید کافئیک موجود در کنگر، کبد را در برابر عفونت حفظ می‌کنند.

ماده سینارین که در عصاره برگ کنگر وجود دارد، باعث کاهش کلسترول خون می شود

 

تحقیقات نشان داده است که سینارین باعث کاهش سطح تری گلیسیرید خون نیز می شود.

زنجبیل   Ginger

 

معرفی گیاه

ساقه های ریشه دار زنجبیل عبارت از دکمه ای به هم پیچیده، ضخیم و قهوه ای روشن است که می توانید از بازار محلی نیز آنرا تهیه کنید. از آنجا که زنجبیل نوعی گیاه زیرزمینی است لذا ساقة ریشه دار این گیاه بخشی از ساقه اصلی است که برحسب انفاق در زیرزمین رشد و نمو پیدا می کند. ریشه اصلی این گیاه از گره های موجود روی ساقه های ریشه دار آن نمو می کند. بالای سطح زمین ساقه های ۱۲ اینچی  دارای برگهای طولانی، باریک، کج و معوج و سبز با گلهای سفید و سبز مایل به زرد قرار دارد.

ترکیبات گیاه

فرآورده های حاصله از زنجبیل از ریشه تازه یا خشک آن یا از طریق تقطیر روغن از ساقه آن تهیه میشود.

پس از قطع ساقة ریشه دار این گیاه، مواد شیمیایی فعال موجود در گیاه از قبیل �زینجیبرن�، �بنزابولن�، �جینجرول�، �شوقول� خاصیت ذاتی خود را از دست می دهند. شرکتهای دست اندرکار و فعال در زمینه فرآورده های گیاهی، زنجبیل را به صورت عصاره، تنتور، انواع کپسول یا روغن آن عرضه می کنند تا از زایل شدن این مواد شیمیایی جلوگیری شود. بنابراین فرآورده هایی را مصرف کیند که به وضوح در برچسب خودش میزان زنجبیل مورد مصرف شما را ذکر کرده باشد.

خواص داروئی:

این گیاه همراه با گیاهان دیگر بعنوان تقویت کننده معده و بدن  بادشکن و ضد نفخ بکار یم رود . همچنین پزشکان چینی جدیدا کشف کرده اند که شربت زنجبیل بهترین داروبرای معالجه زخم معده می باشد.

زنجبیل تازه وشربت زنجبیل با چای زنجبیل در بدن گرما تولید کرده و بدین وسیله مواد سمی و زادئ بدن را بصورت عرق از بدن خار می سازد . این گیاه برای خانم هائیکه عادت ماهیانه آنها عقب می افتند تجویز شده است .

زنجبیل بهترین داروی سرما خوردگی و گلو درد میباشد . هنگامی که حس کردید دچار سرماخوردگی شده اید چند بار چای زنجبیل بنوشید و اگر گلو درد درید علاوه بر آنکه چای آنرا میل می نمائید با آن نیز قرقره کنید .

زنجبیل را حتی برای کمپرس نیز می توان استفاده کرد که سموم بدن را خارج می سازد . برای این منظورابتدا چای زنجبیل استفاده کنید  دستمالی را با آن آغشته و آب اضافی آنرا فشار داده در محل زخم یا درد بگذارید .

شربت زنجبیل برای زخم معده بسیار مفید است .مبتلایان به زخم معده باید هر روز قبل از غذا یک قاشق چایخوری از این شربت را همراه با کمی آب بنوشید زخم معده آنهاپس از مدتی التیام خواهد یافت .

مصرف یک گرم پودر زنجبیل در جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحی به اندازه داروهای آرام بخش مرسوم است.
زنجبیل یکی از بهترین شفابخش های طبیعی برای درمان، حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه است.
زنجبیل به مراتب در کاهش دفعات استفراغ و از بین بردن عرق سرد سودمند است و بعضی از متخصصان زنان، زنجبیل را برای درمان تهوع صبحگاهی دوران حاملگی توصیه می کنند.
دلیل معجزه گر بودن زنجبیل اجزای تشکیل دهنده اصلی آن یعنی نشاسته، اسانس ها مانند زینجیبرن که به زنجبیل بوی خاص می دهد، است.

نکات احتیاطی

انجمن فرآورده های گیاهان دارویی آمریکا ریشه زنجبیل تازه را از نظر درجه بندی سلامتی و بی خطری در ردیف اول قرار داده است لذا زنجبیل گیاهی بی خطر و وسیع الطیف است. با این وجود میزان تجویزی آن باید رعایت شود. انجمن آمریکایی مذکور ریشه زنجبیل خشک را در مرتبة دوم سلامتی و بی خطری قرار داده است و توصیه می کند که از مصرف آن در طول بارداری اجتناب گردد.

برخی از زنان برای رهایی از علایم بیماری صبح دم از زنجبیل استفاده می کنند لیکن مصرف زنجبیل برای این هدف بحث انگیز است. برای رعایت اصول ایمنی و سلامتی هرگز نباید بیش از میزان معمولی آن مصرف گردد. زنجبیلی که به عنوان بخشی معمولی از برنامه غذایی فرد مصرف می شود بی خطر تلقی می شود.

اگر از سنگ صفرا رنج می برید، از مصرف زنجبیل بپرهیزید. هر چند که مصرف زنجبیل معمولاً فاقد عوارض جانبی است، اما مصرف بیش از حد آن می تواند سبب گرمازدگی جزیی گردد.

مضرات :

مضرات خاصی برای آن بیان نشده است .

زنجبیل تازه و شربت زنجبیل با چای زنجبیل در بدن گرما تولید کرده و بدین وسیله مواد سمی و زائد بدن را بصورت عرق از بدن خارج می سازد . این گیاه برای خانم هائی که عادت ماهیانه آنها عقب می افتند نیزتجویز شده است.
زنجبیل که از قدیم الایام مورد مصرف مردم ایران، هند و چین بوده است امروزه در تمام دنیا به عنوان گیاهی دوست داشتنی مصرف می شود .

زنجبیل تازه و شربت زنجبیل با چای زنجبیل در بدن گرما تولید کرده و بدین وسیله مواد سمی و زائد بدن را بصورت عرق از بدن خارج می سازد . این گیاه برای خانم هائی که عادت ماهیانه آنها عقب می افتند نیزتجویز شده است.

به نظرمی رسد که استفاده ازچای زنجبیل هضم را آسان کرده و اثرات سودمندی در رفع تهوع خواهد داشت ، همچنین به عنوان درمانی سنتی برای سرماخوردگی ، گلودرد و آنفولانزا به کار می رود.

گیاه بیلهر گیاه بیلهر از تیره چتریان دارای ترکیبات فلاونوئیدی و کورمارینی می باشد.  در برخی از استانها از جمله کردستان، لرستان، چهارمحال بختیاری، فارس و کهگیلویه و بویراحمد رویش دارد. به عنوان چاشنی در رژیم غذایی ساکنان مناطق مذکور از ساقه و برگ های تازه آن استفاده می شود. بیلهر گیاهی است سرشار از فلاونوئید و اولین گیاه از خانواده چتریان است که این مواد را تراوش می کند . مصرف گیاه بیلهر تری گلیسرید و کلسترول خون را پایین می آورد اما در مورد دیگر خواص بیولوژیکی آن هیچگونه مطالعاتی صورت نگرفته است. با توجه به وجود انواع فلاونوئید در این گیاه و اینکه برخی فلاونوئیدها خاصیت آنتی اکسیدان دارند و همچنین نقش آنتی اکسیدانها در محافظت از کبد در این مطالعه خاصیت محافظت کبدی این گیاه در مسمومیت القایی ناشی از مصرف تتراکلرید در موش صحرایی مورد ارزیابی قرار گرفت.         گیاه ترشک:

این گیاه در مناطق معتدل کشور ما رویش دارد و از قدیم الایام به عنوان یک سبزی مفید و مؤثر از آن استفاده می شده است. گرچه در رابطه با مسائل غذایی از آن استفاده های فراوانی می شده ؛ ولی اکنون این استفاده کاهش یافته است و در عوض موارد درمانی این گیاه افزایش پیدا کرده و در همه زمینه ها از آن استفاده می شود و هیچگونه عارضه ای ندارد.
در میان عشایر مرسوم است که از دانه های این گیاه استفاده می کنند. طریقه استفاده ی آن هم به این ترتیب است که دانه های این گیاه را می کوبند و بعد از مرطوب کردن در محل درد و مفاصل می گذارند و به عنوان مُسَکن از آن استفاده می کنند.

گیاه ترشک منبع ویتامین C است. بنابراین کسانی که کمبود ویتامین C دارند این گیاه می تواند برای آنها منبع ویتامین C باشد. علاوه بر آن، این گیاه دارای آهن و فسفر کافی نیز می باشد.

همچنین این گیاه داروی اشتها آور و تصفیه کننده و هضم کننده بسیار خوبی می باشد و به خاطر خاصیت تصفیه کنندگی اش برای کسانی که دارای جوشهای موضعی و پوستی هستند بسیار مفید خواهد بود.

این دارو به خاطر داشتن اسید اکسولید نباید زیاد و بطور مداوم مورد مصرف قرار گیرد، زیرا برای مثانه و کلیه می تواند مضر باشد. برای استفاده موضعی از این دارو اگر برگ یا دانه ی له شده، پخته شده یا جوشانده آن روی دملها گذاشته شود به راحتی درمان می گردد

 

گاوزبان Borage
نام علمی Borage officinalis
گیاه شناسی
گاو زبان گیاهی است علفی و یکساله که ارتفاع ساقه آن تا 60 سانتیمتر می رسد ساقه آن شیار دار و خاردار می باشد . برگهای این گیاه ساده و پوشیده از تارهای خشن است . گلهای آن برنگ آبی ، سفید و بنفش می باشد .

خواص داروئی: 
گاو زبان از نظر طب قدیم ایران سرد است 
1)گل گاو زبان و برگ های تصفیه کننده خون است 
2)آرام کننده اعصاب است 
3)عرق آور است 
4)ادرار آور است 
5)کلیه ها را تقویت می کند 
6)سرماخوردگی را برطرف می کند
7)برای از بین بردن سرفه از دم کرده گل گاو زبان استفاده کنید 
8)در درمان برونشیت موثر است 
9)بی اختیاری دفع ادرار را درمان می کند 
10)التهاب و ورم کلیه را درمان می کند 
11) در درمان بیماری سرخک و مخملک مفید است
12)ضماد برگ های گاو زبان برای رفع ورم موثر است 
13)برگهای گاوز بان را بپزید و مانند اسفناج از آن استفاده کنید 
14)برگهای تازه گل گاو زبان دارای مقدر زیادی ویتامین C می باشد و در بعضی از کشورها آنرا داخل سالاد می ریزند . به صورت دم کرده مصرف میشود و برخی مقداری فندق هم با آن مصرف میکنند.

 

گیاه اورس
محل رویش این گیاه در ارتفاعات بیش از ۲٥٠٠ متر و کوهستانهای صعب العبور می باشد و بیشتر در جنگلهای غرب کشور وجود دارد. درختی بسیار مقاوم و سازگار با هر نوع آب و هوایی است و دارای برگهای سوزنی شکل می باشد و بسیار بوی زننده ای دارد. 

مصرف دارویی آن به صورت محلی، استفاده از صمغ این گیاه برای ناراحتیهای پوستی و تنظیم عادات ماهانه است. این گیاه تنها گونه ای است که با شرایط سخت قادر به ادامه حیات است و حافظ خاک نقاط مرتفع است.

پیاز کوهی

 

گفته میشود که استفاده از پیاز کوهی در آشپزی سابقه طولانی دارد در چین باستان به 3000 سال پیش از میلاد مسیح باز میگردد. پیاز کوهی تنها عضو از خانواده پیاز است که به طور وحشی می روید و تا قبل از قرون وسطی کشت نمیشده است. اما از آن به بعد محبوبیت جهان یافت و کشت آن در بیشتر نقاط جهان رواج پیدا کرد. از آنجا که پیاز کوهی در خانواده ی پیاز دارای کوچکترین �پیاز� است به آن عنوان ''پیاز نوزاد'' را هم داده اند. بوی این پیاز بسیار ملایم و برای کسانی که پیاز را دوست ندارند و یا نمیتوانند آن را هضم کنند، مناسب میباشد. در آ شپزخانه، پیاز کوهی برای دادن عطر و طعم به پنیر نرم، سیب زمینی تازه و پخته شده، املت و سالاد مناسب است. پیاز کوهی به انواع سوپها و سسها و از جمله سس سالاد اضافه میشود. کره های گیاهی حاوی چاشنی پیاز کوهی، برای سرخ کردن گوشت و ماهی مناسب میباشند. از پیاز کوهی در ترشی نیز استفاده میشود.

زیستگاه طبیعی :
 گیاه بومی اروپای شمالی و مناطق معتدله است. پیاز کوهی معمولا به طور وحشی در خاکهای آهکی و سنگی به عمل میآید و در حاشیه نهرها و علفزارهای مرطوب نیز میروید.

مشخصات ظاهری :
 پیاز کوهی کوچکترین عضو خانواده پیاز و یک گیاه با دوام است و ارتفاع آن به 25 تا 30 سانتیمتر میرسد. برگهای استوانه ای تو خالی که شبیه علف هستند به صورت خوشه ای از بالای پیازهای کوچک بیرون میآیند. در تابستان، ساقه های گل دهنده یک کله ی کروی شکل با گلهای بیشماری به رنگ قفایی تولید میکند؛ این گلها تخمدانها را که حاوی تخمهای سیاه ریزی هستند، در خود جای داده اند.

 

 

شیرخشت و خواص آن

نتایج تحقیقات پژوهشگران نشان می دهد استفاده از عصاره گیاه دارویی شیرخشت اثر مطلوبی بر بهبود نوزادان مبتلا به زردی دارد.

به گزارش سرویس خبرگزاری دانشجویان ایران، نتایج مطالعه بالینی که بر روی 200 نوزاد مبتلا به زردی در یکی از بیمارستان‌های شهر تهران انجام شد، نشان می‌دهد استفاده از قطره خوراکی عصاره گیاه دارویی شیرخشت به همراه نوردرمانی تا حد زیادی در درمان این نوزادان مؤثر است. به طوری که 3 روز پس از کاربرد این روش درمانی، 88 درصد نوزادان مذکور بهبود یافتند.

براساس این گزارش، 5 روز پس از استفاده عصاره گیاه دارویی شیرخشت به همراه نور درمانی 99 درصد نوزادان مورد مطالعه بهبود یافتند و این در حالی بود که با کاربرد روش‌های معمول، تنها 75 درصد نوزادان مبتلا به زردی درمان شدند.

نتایج این پژوهش نشان می‌دهد کاربرد قطره خوراکی شیرخشت به همراه نوردرمانی برخلاف روش‌های شایع درمانی، منجر به عوارضی نظیر تعویض خون یا تجویز داروهای دیگر نمی‌شود.

هم‌چنین در گروه‌های سنی، وزنی و جنسی مختلف نوزادان استفاده از قطره شیرخشت تآثیر متفاوتی نداشت.

پونه کوهی

 

فودنج جبلی یا پونه کوهی گیاهی است چند ساله با شاخه و ساقه های سخت پوشیده از کرک به رنگ سبز مایل به قرمز به ارتفاع در حدود 70 سانتی متر و لی به هر حال ارتفاع آن بیشتر از مرزنگوش است. برگهای آن پوشیده از کرک و به رنگ سبز تیره وپهتتر و یزگتر از مرز نگوش است .شکل برگها بیضی نوک تیز و بدون دمبرگ است. گلهای آن ارغوانی کگه در اوایل تا اواسط تابستان درانتهای شاخه های گل دهنده به طور مجتمع و گروهی ظاهر می شود. فودنج جبلی در مقابل سرما مقاومتر و متحملتراز مرزنگوش می باشد.
تکثیر پونه کوهی از طریق کاشت بذر آن در بهار و یا از طریق قلمه آن انجام می گیرد. اولین برداشت برگها و سرشاخه های جوان سبز پونه کوهی در آغاز ظهور گلها یعنی اواخر بهار شروع می شود و گیاه از 8-7 سانتی متری زمین قطع می شود.پایه باقی مانده گیاه به رشد خود ادامه می دهد به طوری که ممکن است یک برداشت دیگر نیز در یک سال انجام شود. مزرعه پونه کوهی ممکن است 5-4 سال با محصول کافی مورد بهره برداری قرار گیرد ،ولی پس از آن باید مزرعه تجدید شود. پس از برداشت ،برگهای باید با دقت تمیز شده و پهن و خشک شود.پونه کوهی دارای پویی معطر است و در سواحل دریاها و دامنه کوهها و جنگلهای مناطق مختلف اروپا وآسیا و ایران می روید و پرورش داده می شود.

 

داغداغان - Sugar Hackberry

 

نام فارسی : داغداغان
نام علمی : Celtis leavigata
نام انگلیسی: Sugar Hackberry
نوع گیاه : درخت
ارتفاع : 1800-2400 سانتی متر
گستردگی : 1500 سانتی متر
نیاز نوری : آفتاب کامل، سایه آفتاب
شرایط محیطی :اقلیم سرد و اقلیم معتدل 
کاربرد : برای ایجاد فضای سبز در نواحی معتدله و معتدله سرد و در دامنه نقاط خشک کوهستانی
- درختی کوتاه، کند رشد، جلوه ای خاص از نظر رنگ پوست، تنه، برگها، مقاوم در برابر سرما، گرما، خشکی محیط، کم آبی، فقر خاک به طوریکه در مناطق صخره ای نیز مشاهده می شود.

RSGallery2 2.1.0 Beta - SVN $GlobalRev$
� 2005 - 2008 RSGallery2. All rights reserved.

گیاه بو مادران( برنجاس)

 

 

ترکیبات

گیاه بومادران حاوی ترکیبات فلاوونوئید است که این ترکیبات، خواص آنتی اکسیدانی، ضدسرطانی و تعدیل کنندگی سیستم ایمنی را به بومادران می دهند.
همچنین ترکیبات فلاوونوییدها باعث ایجاد خواص مفید ضدالتهابی و محافظت کنندگی کبد را به بومادران هدیه می کنند.

تاریخچه مصرف

گیاه بومادران از زمانهای بسیار قدیم به واسطه ی خواص درمانی اش از شهرت و اعتبار بالایی برخوردار بوده و حتی گرده های این گیاه در کنار مدفنهای انسان عصر نئاندرتال یافت شده است. چینیان باستان شاخه های بومادران را در هنگام تفال و پیشگویی با کتاب فالگیری به نام آی چینگ، در اراف می پراکنده اند و عنوان �ساقه ی پیشگو� را به آن داده اند. یونانیان در طول جنگها از خواص درمانی این گیاه استفاده می کرده اند. بر اساس بعضی از منابع معتبر، این گیاه به نام آشیل نیز معروف است، زیرا قهرمان بزرگ یونان، آشیل، این گیاه را برای شفای زخمهای سربازان خود در میدان جنگ به کار می برده است. بیشتر خواص درمانی این گیاه توسط یک گیاه پزشک به نام آچیلس کشف شد. نام علمی این گیاه، میلفولیوم، به معنی هزار برگ است که به شاخه های پر برگ بومادران اشاره دارد .
مردم روستاهای انگلیس این گیاه را با نامهای زخم بند سرباز و علف بخار می شناسند که گواهی بر شفابخشی و التیام زخم گیاه میباشد. از خاصیت بندآوری خونریزی برگهای ساییده شده بومادران برای جلوگیری از خونریزی زخمها استفاده شده است. نام دیگر این گیاه خون دماغ میباشد که دلیل این نامگذاری استفاده از آن برای بند آوردن خونریزی دماغ بوده است. روستاییان برگهای تازه ی بومادران را در سوراخهای بینی فرو می کرده و خونریزی را بند می آورده اند. سرخپوستان آمریکایی نیز به خواص شفابخش بومادران پی برده بوده و بعضی از قبایل سرخپوست از این گیاه برای درمان زخمها، بریدگیها و کوبیدگیها استفاده می کرده اند .
سرخپوستها همچنین از دم کرده ی این گیاه برای درمان بسیاری زا بیماریها از جمله خونریزی، تب و غیره استفاده می کرده اند. بعضی دیگر از این قبایل بومادران را برای هضم غذا و تقویت عمومی بدن مصرف می کرده اند. در طب سنتی آمریکا و نیز طب سنتی اروپا، بومادران برای کاهش تورم و بهبود مفصلهای روماتیسمی تجویز میکند و چای داغ این گیاه درمان خانگی سرماخوردگی های سخت میباشد. امروزه گیاه پزشکان بومادران را به عنوان یکی از داروهای ضدتب، سرماخوردگیهای تب دار و آنفلونزا می شناسند و آن را به همراه اقطی و نعنا صحرایی تجویز میکنند .
از نظر بهداشتی، این گیاه یک پاک کننده و تقویت کننده پوست است که این ویژگی ناشی از خواص قابض کنندگی بومادران است. چای بومادران که از ساقه های گلدار تهیه شده باشد بخصوص برای پوستهای چرب مفید است .

 

خواص درمانی

گیاه بومادران سرشار از خواص درمانی است به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران واحد علوم پزشکی تهران بومادران در طب سنتی دارای اثرات ضدتشنج, قاعده آور, رفع بواسیر, بندآورنده خون, التیام دهنده زخم و جراحات است

جوشانده گیاه بو مادران تنگی نفس را معالجه می کند و مسکن درد های مفصل می باشد . 
گیاه بومادران گیاهی است با خاصیت گرم و خشک که در اروپا از آن بعنوان تب بر استفاده می شود این گیاه علاوه بر این خاصیت ، خاصیت ضد تشنج و نیروزایی نیز دارد . 
گیاه بومادران بادشکن بوده برای درمان بواسیر مفید می باشد این گیاه ادراررا زیاد کرده از همین رو باعث دفع سموم بدن شود . 
جوشاندن سرشاخه های گلدار گیاه بومادران عادت ماهانه را باز می کند و اختلالات قاعدگی را درمان می کند و باعث سهولت در زایمان می شود . 
این گیاه سنگهای کلیه ، مثانه و مجاری اداری را می زاید و این برای درمان درد سینه و انواع سردرد به کار می رود این گیاه ورم ها را می خواباند و اگر روی شقیقه قرار داده شود ، گرفتن بینی را باز می کند ، پاشیدن سوخته آن روی رخم مفید بوده ضمن آنکه از خونریزی جلوگیری می کند . 
استنشاق (مجور ) آب جوشانده بومادران برای درمان زکام ، ترله و انفولانزا توصیه می شود و باعث درمان تنگی نفس و معالجه تب و لرز می شود . چنانچه شما این گیاه روی نیش عقرب قرار داده شود درد آن فواً ساکت می شود . 
اگر ضماد آن را گرم روی محل گری (کچلی ) بگذارید به روییدن مو کمک می کند و برای تسکین اعصاب دم کرده آن مفید خواهد بود . 
گلهای زرد رنگ این گیاه کشنده کرم اسکاریس و بعضی از انگلهای دستگاه گوارش می باشد و خوردن هشت گرم از پودر گل زرد آن همراه عسل سبب مرگ و دفع انگلها می شود . 
برای درمان ضربان قلب ، ورم عضله ، احساس گرفتگی و درد در ناحیه قلب در سکته قلبی و خواب رفتن دستها مصرف آن مفید است . 
گفتنی است بهتر است هنگام استفاده از این دارو ، غذای بدون روغن استفاده شود تا اثرات آن بهتر ظاهر شود.   

پلنگ دنا

کبک دری

نام علمی آن Tetraogallus caspius است.. جثه ای بزرگ به رنگ خاکستری نخودی دارد. پرهای پروازش سفید رنگ است و غالبا در مناطق بسیار مرتفع کوهستانی که ارتفاع آن در حدود 1800 تا 3000 متر است، زندگی می کند. اندازه بدن پرنده نر 58 سانتی‌متر و پرنده ماده 55 سانتی متر است. رنگ شکم تیره و در انتها قرمز کم رنگ به نظر می آید .در پهلو ها رگه های طولی پهن به رنگ دارچینی دیده می شود که لابه لای آن ها خاکستری است. دوسوم طول شاهپرهای نخستین و ثانوی بال از سمت قاعده سفید رنگ است که هنگام پرواز در زیر بال به صورت نوار پهن و مشخصی دیده می شود. طرح خاص صورتش که شامل نوار چشمی و گلوی سفید، تارک خاکستری و خط خاکستری پر رنگ کنار گردن است از فاصله نزدیک قابل تشخیص می باشد. تفاوت پرنده ماده با نر در این است که در پرنده ماده تضاد نقش و نگار صورت کمتر است ضمناً پرنده ماده کوچک تر، کم رنگ و تاج و گلو نخودی تر است. پرنده نر در پا سیخک یا مهمیز دارد. گونه ای که در جنوب غربی ایران دیده می شود به رنگ خاکستری روشن یا نخودی است. این پرنده بسیار خجالتی و محتاط بوده و نزدیک شدن به آن بسیار دشوار است. از تماشاگر فرار کرده و با احساس خطر بیشتر، به سرعت بالای کوهستان پرواز می کند. به اندازه سایر ماکیان‌ها اجتماعی نیست، و معمولاً جفت ‌جفت دیده می شود. کبک دری به دو گونه قفقازی(ارمنی) وخزری(مازندرانی) وجود دارد. این پرنده در پرتگاه های با شیب تند، کوهستان های صخره ای و قلل مرتفع با گیاهان اندک و پراکنده، به سر برده و در میان سنگ ها و اغلب در لبه صخره های مرتفع آشیانه می سازد. در ایران بومی و نسبتاً فراوان است. در سال های اخیر جمعیت آن به شدت کاهش یافته و شکار آن ممنوع است.

کبک دری از پرندگان بومی ایران است، در گذشته این پرنده بسیار زیبای ایرانی نسبتاً فراوان بوده و اما در حال حاضر این پرنده از گونه‌هایی است که در معرض خطر انقراض نسل قرار دارد .

این برنامه زیستگاه کبک ایرانی را در ارتفاعات دنا و کوه های استان کهگیلویه و بویراحمد بررسی می کند.

منطقه حفاظت شده دنا ، سی سخت

منطقه حفاظت شده دنا ، سی سخت

نام انگلیسی :  Dena protected area     نام فارسی :  منطقه حفاظت شده دنا

منطقه حفاظت شده دنا در استان کهکیلویه و بویر احمد  E5121 عرض جغرافیایی و N3057 طول جغرافیایی واقع شده است. مساحت آن 92967 هکتار می باشد.

پوشش گیاهی: گز, نی, لویی و جگن .

پستانداران: گربه وحشی و گرگ.

پرندگان : پلیکان پا خاکستری و سفید ,‌انواع اردکها,‌فلامینگو, درنا و انواع آبچلیکها ,‌ گیلانشاه بال سفید,‌ عقاب , سارگپه و شاهین .

خزندگان : مارمولکها,‌سوسمارها و مارها.

این منطقه یک منطقه کاملا کوهستانی است. اختلاف ارتفاع بلندترین و پست ترین نقاط منطقه بالغ بر 3000 متر است. دنا دارای قله های بلند، دیواره های عظیم و دره های عمیق است. در شرق دنا گردنه تاریخی بیژن قرار دارد و مرزهای شمالی ، غربی و جنوبی آن را رودخانه های  ماربر  و  بشار  احاطه کرده اند. رودخانه ماربر که در شمال دنا از شرق به غرب جاری است ، با گذشتن از چند روستا و تنگ خرسان ، به رودخانه خرسان تغییر نام میدهد و پس از عبور از تنگه های باریک به رودخانه بشار میپیوندد. محل پیوند رودخانه های خرسان و بشار، ناحیه ای جنگلی است که زیبایی خیره کننده ای دارد.

 

ارتفاع این محل از سطح دریا 1300 متر است که پایین ترین نقطه منطقه حفاظت شده دنا به شمار میرود.کوههای دنا به عنوان ذخایر منابع آب دره های متعدد و دامنه های آن نیز  پر از چشمه های کوچک و بزرگ است. کوه های دنا  سر چشمه بسیاری از رودخانه های جنوب ایران است و به عنوان ذخیره گاه منابع آب ، نقش تعیین کننده ای در زندگی مردم جنوب کشور دارد .منطقه حفاظت شده دنا از نظر تنوع گونه های گیاهی بسیار غنی است و با توجه به مجموعه درختان و گیاهان جنگلی ، مرتعی ، دارویی ، خوراکی و تزئینی ، سرمایه ژنتیکی با ارزشی به حساب می آید. در ارتفاع 2500 متری ، جنگلهای بلوط دامنه های جنوبی دنا را پوشانده است. در میان درختان بلوط، گونه های مختلف جنگلی نظیر : بن ، کیکم ، ارژن ، زالزالک ، شن و ارژن دیده میشود. از ارتفاع 3500 متر به بالا ، انواع گونه ها و گیاهان علفی و بوته ای , هرجا خاک باشد, سطح  زمین  را فراگرفته است .

 

از ارتفاع 4000  متر به بالا  نیز گیاهان کوچک و زیبایی، در پناه سنگها و شکاف صخره ها ، از وزش بادهای تند مصون مانده اند و خودنمایی میکنند. همچنین بعضی گلهای لاله که در دنا میروید، ویژه این منطقه است و در جای دیگر دیده نم یشود . گل بسیار زیبای لاله بیشه زار یکی از این گلهاست.حیات وحش دنا معرف سیمای تنوع جانوری زاگرس است. خرسهای قهوه ای بزرگ، کبک دری با جثه 5 کیلویی ، انواع عقاب ، پلنگ ، گرگ و انواع گربه های وحشی در دنا زندگی میکنند.در منطقه حفاظت شده دنا امکان تماشای پرنده بسیار زیبا و نادر هما ، که پروازی آرام و باشکوه دارد ، بیش از هر جای دیگر ایران است. همچنین پرندگانی نظیر: شاهین، کبک، سنگ چشم، کمرکلی و انواع چکاوکها و سهره ها در دامنه های دنا زندگی میکنند. جانورانی مثل: سمور، راسو، سنجاب ایرانی که از زیباترین سنجابهای جهان است و در احیاء جنگل بلوط نقش اکولوژیک بسیار موثری دارد، به وفور در دنا دیده میشوند.

 

حفاظت از دنا باعث افزایش انواع گونه های جانوری این منطقه شده است، به طوری که هم اکنون در کوهستان دنا برای دیدن خرس، بز و پازن، نیازی به دوربین چشمی نیست. منطقه حفاظت شده دنا صرف نظر از تنوع گونه های گیاهی و جانوری ، بنا به دلایل اقلیمی و پدیده های بارز زمین شناختی ، از نظر آموزشی و پژوهشی نیز بسیار مورد توجه پژوهشگران زیست شناسی و زمین شناسی است. این منطقه همچنین از نظر ورزش ها و تفریح های کوهستانی میتواند مورد استفاده قرار گیرد .

 

منطقه حفاظت‌شده دنا به استناد مصوبه شماره 126 مورخ 7/11/1369 شورایعالی حفاظت‌ محیط‌زیست، با حدود مشخصات ذیل حفاظت شده اعلام می‌گردد:

شمالاً:
از محل تلاقی رودخانه ماربر و رودخانه سمیرم در جوار روستای رودآباد در امتداد رودخانه ماربر بسمت غرب تا روستای خرسان (از این محل به بعد نام رودخانه ماربر به رودخانه خرسان تغییر پیدا می‌کند) و در امتداد رودخانه خرسان تا محل تلاقی رودخانه خرسان با رودخانه بشار.
جنوباً:
از شمال به حد نهایی ده بزرگ سی‌سخت بطرف غرب در امتداد جاده سی‌‌سخت بطرف دشتک بطرف روستای پاتاوه و از پاتاوه با راه مالرو تا رودخانه بشار.
شرقاً:
از شمال بحد نهایی باغات ده بزرگ سی‌سخت بطرف شمال شرقی در امتداد جاده سی‌سخت بطرف گردنه بیژن و از گردنه بیژن در امتداد جاده تا رودخانه ماربر و در امتداد رودخانه ماربر تا روستای رودآباد و در محل تلاقی رودخانه سمیرم و ماربر
غرباً:
از جنوب روستای پاتاوه و در امتداد رودخانه بشار تا محل تلاقی رودخانه خرسان و بشار.

ویژگیهای جمعیتی 
طبق سرشماری نفوس و مسکن سال 1375 جمعیت ساکن در منطقه دنا برابر 29493 نفر بوده است که نسبت به سال 1345 بیش از 2 برابر شده است .
جمعیت حوزه شمالی دنا در سال 1375 برابر با 5585 نفر و جمعیت حوزه جنوبی دنا در سال 1375 به میزان 23908 نفر بوده است .
طبق سرشماری نفوس و مسکن سال 1385 جمعیت ساکن در منطقه دنا برابر با 27197 نفر که ازاین میزان با جمعیت شمالی 4070 و حوزه جنوبی آن 23127 نفر بوده است .
مهمترین مراکزجمعیتی مستقر در حاشیه منطقه حفاظت شده دنا شامل شهر سی سخت،شهرپاتاوه،مجموعه روستاهای کره،روستای میمند،روستای سیور و مجموعه روستاهای پادنا می باشد.

اقلیم
اقلیم دنا در زمره مناطق مرطوب سرد و نیمه مرطوب سرد قرار دارند . به طور کلی حداقل دمای مطلق 18- و حداکثر دمای مطلق 39 درجه سانتیگراد به ترتیب در ایستگاههای یاسوج و پاتاوه می باشد .
با بررسی خطوط هم باران محدوده ، متوسط بارندگی در منطقه 694 میلی متر بوده است. اغلب بارندگیها درارتفاعات برف و در نواحی پست تر بصورت باران است.
زمین شناسی ، ژئومورفولوژی ، خاک
از دیدگاه کلی این گستره ناحیه ای کوهستانی است که منطقه دشتی واقع در پای آن ، با شیب ملایم در شمال به رودخانه ماربر و در جنوب و جنوب غرب به رودخانه های بشار و خرسان متصل می گردد . در این حوزه زهکش های متعددی تقریبا موازی با هم و در امتداد عمود بر زاگرس وجود دارند که مجموعه رواناب های سطحی و آب پایه را به داخل رودخانه های مزبور تخلیه می کنند .
منطقه شامل فیزیوگرافیک شامل کوه ، تپه ، دشت های شیبدارکه عموما تحت گروه های calcaric cambiosols , lithicle ptosols , calcaric regosols می باشند .
با فراوانی بیش از80 درصد محدوده مطالعاتی در اراضی با شیب بالاتر از 30 درصد کوهستانی بدون این منطقه ، پنانسیل این اراضی به فرسایش آبی و سیل گیری حوزه ها بالا می باشد . در منطقه دنا ، فرسایش به شکل طبیعی در اثر عواملی چون سرما ، انجماد و ذوب برف و به صورت کلی کوهستانی بودن منطقه دیده می شود . مهمترین عامل ایجاد فرسایش طبیعی در منطقه دنا ، شدت بالای ریزش های جوی در آن می باشد که موجب ایجاد فرسایش قطره بارانی در سطوح خاکدار منطقه شده و شرایط را برای انواع دیگر فرسایش سطحی مهیا می کند . پس از فرسایش سطحی ، فرسایش خندقی و شیاری اصلی ترین انواع فرسایش می باشند .

توپوگرافی منطقه حفاظت شده دنا 
دنا با 80 کیلومتر طول طولانی ترین رشته کوه زاگرس است وکوهنوردان بنام جهان این رشته کوه را آلپ ایران نام نهاده اند.
دنا منطقه ای کوهستانی با شیب تند و رژیم بارش برفی و تبخیر و تعرق کم و پتانسیل سیل گیری بالا می باشد . دنا دنباله رشته کوه های زاگرس می باشد .
دنا دارای 49 قله با ارتفاع بالاتر از 4000  متر است.
تیپ کوه ها با شیب عمومی بالاتر از 60 درصد و اختلاف ارتفاع بیش از 500 متر از ارتفاع 3100 متر تا 4287 متر حدود 89 درصد اراضی محدوده منطقه حفاظت شده دنا را به خود اختصاص می دهد .
مرتفع ترین نقطه این منطقه قله قاش مستان (بیژن 3) با ارتفاع 4435 متر است .
پست ترین نقطه در شمال غربی با ارتفاع 2/1359 متر است .
این منطقه ناحیه ای است کاملا کوهستانی ، صخره ای با پرتگاه ها و ارتفاعات صعب العبور و در دامنه ها با وجود یکسری تپه ماهور ، دارای بلندترین نقطه ارتفاعی 4425 متر با اختلاف ارتفاع بلندترین و پست ترین نقطه منطقه حداقل 3000 متر می باشد .
چنین اختلاف ارتفاعی با وجود قله های بلند ، دیواره های عظیم و دره های عمیق ممکن گردیده است این منطقه برخوردار از منابع آبی در شیب های شمالی و جنوبی بن  رود ، خفر و حوزه آبریز رودخانه های مهمی چون ماربر و بشار دارای چشم اندازهای متنوع و زیبایی چون: سه قپ بیژن – مورگل – آسمانی – تنگ پوتک – تنگ کره – تنگ آبزار – تنگ شمبلیله دان و ...  می باشد .
ویژگیهای بارز توپوگرافی دنا :
- کوه های بسیار مرتفع با قلل تیز با پوشش گیاهی و سنتی
- کوه های مرتفع با قلل مدور و با پوشش پسته وحشی
- کوه های مرتفع واجد پوشش های جنگلی بلوط و بنه
- تراس ها و اراضی حاشیه رودخانه ها با پوشش نباتات مرتعی و زراعی
- واریزه های بادبزنی شکل سنگ ریزه دار و دارای شیب ملایم با پوشش گیاهی درختی خصوصا بلوط
- واریزه های بادبزنی شکل سنگ ریزه دار و ناهموار علفی همراه با دیم زار

 

تنوع زیستی منطقه 
فلورگیاهی
در دامنه های جنوبی تا ارتفاع 2500 متر جنگل بلوط همه جا را پوشانده است . در میان این درختان و نواحی و ارتفاعات مختلف به گونه های جنگلی دیگری نظیر بنه ، کیکم ، ارژن .، شن و انواع بادام کوهی مشاهده می شود . اما تسلط کامل با گونه های بلوط Quercus Branti می باشد .
از ارتفاع 2500 متر به بالا جنگل بلوط تمام شده و درختچه های ارژن ، شن ، انواع گون ها و درختان سرو کوهی دیده می شود . از ارتفاع 3500 متر به بالا اثری از درخت و درختچه در این منطقه مشاهده نمی شود و تنها شاهد پوششی ازگون ها و گیاهان علفی و بوته ای درسطح زمین می باشیم .
از ارتفاع 4000 متر به بالا دیگر خبری از بوته های سطحی منطقه نیست و تنها شاهد گیاهان کوچک و زیبایی درپناه سنگ ها و شکافت صخره ها هستیم و برخی از این گیاهان در اوایل تابستان گل های ریز ، رنگین و بسیار زیبایی به بار می آورند.
حداقل 1200 گونه گیاهی درمنطقه شناسایی که از این تعداد 50 گونه آندمیک مختص این منطقه می باشد .
تعداد تیره های شناسایی شده حدود 90 تیره از 150 تیره گیاهی ایران (60%)
تعداد 430 جنس از 1215 جنس گیاهی ایران (35%)
تعداد 1201 گونه گیاهی از 7502 گونه گیاهی ایران (16%)
تعداد 50 گونه آندمیک برابر 17% کل گونه های اندمیک ایران
100 گونه از 500 گونه درخت و درختچه ایران (20 درصد)
. وجود تعداد 128 گونه دارویی ، 110 گونه زیستی وحشی ، 84 گونه رنگده ، 61 گونه خوراکی وحشی ، بیانگر ارزش دارویی ، خوراکی ، مرتعی و حفاظتی گیاهان دنا است .

 

فون جانوری
حیات وحش دنا با تعداد 169 گونه سیمای جانوری زاگرس است . خوشبختانه با حفاظتی که در 17 سال گذشته که از این زیست بوم حیاتی به عمل آمده ، شاهد رشد و تکثیر گونه های حائز اهمیت چون کل و بز ، خرس قهوه ای ، خوک وحشی ، پلنگ و ... می باشیم . وجود حیواناتی چون هما ، عقاب طلایی و پلنگ که در راس هرم غذایی قرار دارند ، نشان از کیفیت آن زیستگاه دارند . این گونه های تخصص یافته از این نظر قابل توجه اند که قبل از انسان قادر هستند متوجه ظهور تغییرات زیستگاه شوند . و نسبت به تغییرات محیطی واکنش نشان دهند .

 

پستانداران منطقه
تعداد گونه های منطقه 26 گونه می باشد که عبارتند از : کل و بز – گراز – خرس قهوه ای – پلنگ – گرگ – روباه – کفتار – شغال – گورکن – موش کور – موش خرما – سنجاب جنگلی – خرگوش – سمور – راسو – خفاش – نعل اسبی – گربه – کاراکال – گربه شنی – گربه پالاس – خفاش گوش بلند – سگ آبی – تشی – جوجه تیغی – سیاه گوش-گوزن زرد ایرانی

 

پرندگان منطقه
شامل 84 گونه است که شاخص ترین آنها عبارتند از :
خانواده قرقاول – کبک دری – کبک معمولی – تیهو – بلدرچین – شاه بوف – جغدهای ماهی خوار –  جغد گوش دراز – جغد جنگلی – عقاب پر پا – عقاب جنگلی – عقاب طلایی – کبوتر چاهی - خانواده سبز قبا – خانواده ماهی خورک – خانواده هدهد – خانواده دارکوب – خانواده چکاوک – خانواده سار – خانواده کلاغ – خانواده گنجشک – خانواده سهره و خانواده باز .

 

آبزیان منطقه
تعداد 20 گونه آبزی در منطقه شناسایی شده اند که برخی از آنها عبارتند از :
عروس ماهی ، خرچنگ ، ماهی قزل آلا ، ماهی شیربت  (سرخه ) ، ماهی لوتک ، سیاه ماهی (زردک) ، سس ماهی ( سردراز) ، مارماهی ، سگ ماهی ، ماهی گل خورک ، رفتگر ماهی و انواع حشرات آبزی .

 

دوزیستان و خزندگان منطقه
تعداد 39 گونه شناسایی شده اند که شاخص ترین آنها عبارتند از : لاک پشت ، قورباغه ، وزغ ، افعی ، مار جعفری ، تیرمار ، پله مار ، کور مار ، مار آبی ، مار پلنگی ، مار قیطانی ، مار دشتی ، شترمار ، لاکپشت ، آگاما ، مارمولک .

گونه های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض (EN) یا تهدیده شده و آسیب پذیر (VU)
دلیجه کوچک   (VU)faico maumonni
اردک مرمری (خوتکا)   Mavmoronetta angus tirostris (VU)
خفاش مدیترانه ای  Rhinolophos euryale(VU)
کل و بز Corpa aegagrus (VU)
موسیر Allium hirtifolium (EN)
اندمیک ( اندمیک دنا)     Acanthe crucifero(VU)
گون   Astragalus ischredensis (VU)
گون    Melanodo  Astragalus (VU)
گون Astragalus Staprii (VU)
بالابان Falco cherrug (VU)
کرکس کوچک  Neophorn Percnottery (EN)
عقاب تالابی   aguila clanga(VU)
عقاب شاهی  Aguila heliaca (VU)
فاخته خاوری  Columloa eversmanni (VU)
پلنگ ایرانی    panthera pardus saxicolor
گربه وحشی اروپایی Felis silvestris
گربه جنگلی felis chaus
سیاه گوش lynx lynx
دال معمولی   cyps fulvus
پیغو Accipitor bravipes

 

زیستگاههای مهم حیات وحش دنا
تنگ شاه قاسم، چهارتنگ کل نقره ای،تنگ پوتک،تنگ قدویس،شنبلیه دون،تنگ شهسوار، تنگ حیدری،خاریدون،تل سیاه،آلج،گورویل،آب ملخ،تنگ پونه ای،گردنه بیژن،تنگ حرا،تنگ طوفال،آبشار دره ناری،بن شاهی،گردنه اتابکی،تل سبز،گردنه مورک،جنگلهای بلوط حاشیه دنا ،تنگ بن رود،تنگ کره،نهمون،مورطویله،خاکی،قبله،آسمونی و...
مضافا اینکه دراین زیستگاهها گردشگران،پژوهشگران وعلاقه مندان به طبیعت سیمای حیات وحش زاگرس را باچشم مسلح و غیر مسلح میتوانند براحتی رویت کنند واکولوژی جامع حیات وحش را میتوان در این منطقه مورد مطالعه و بررسی قرار داد.
آمار گونه های شاخص حیات وحش منطقه حفاظت شده  دنا   (1387)
ردیف نام گونه جمع کل
1 کل و بز 2924
2 کبک معمولی 5291
3 خرس 46
4 کبک دری 79
5 پلنگ 6
6 عقاب دو برادر 31

 

عوامل تهدید گونه های جانوری و گیاهی:
وجود فرهنگ شکار و صید بین مردم محلی منطقه ، چرای بیش ازحددام، افزایش جمعیت روستایی و شهری ، تخریب مراتع ، قطع جنگل ، تبدیل اراضی جنگلی به کشاورزی ، جاده سازی ، فراهم نبودن زمینه های اشتغال برای جذب نیروی کار ، گرایش آنان به کشاورزی سنتی دراراضی نامناسب ، جمع آوری گیاهان دارویی و خوراکی ، عدم مدیریت جامع دربهره برداری از منابع طبیعی استان ،وجود پروانه چرای دام مازاد برظرفیت مراتع،بخشی از عوامل تهدید تنوع زیستی منطقه است.

 

جاذبه های گردشگری،ورزشی،تفریحی منطقه حفاظت شده دنا :
منطقه دنا با دارا بودن پتانسیلهای بیشمار ورزشی،تفریحی و گردشگری می تواند سهم بسزایی دررونق اقتصادی منطقه،استان ونهایتا کشور داشته باشدوزمینه مساعدی برای اشتغالزایی وبهره برداری پایدار از اکوسیستم را ایجاد نماید.
خود دنا اولین جاذبه زیبایی گردشگری است و می توان با کمی اهمیت ارائه یک طرح جذب توریست این منطقه را بعنوان یکی از جاذبه های بزرگ کشور تقسیم بندی کرد .
ورزش کوهنوردی – اسکی روی برف –اسکی روی چمن – پیاده روی از ورزش های دوست داشتنی مردم است که تمامی امکانات را در این منطقه می توان برای جذب مردم به کار برد . کوهستان های سنگی امکانات را در این منطقه یکی از نقاط مناسب سنگ نوردی است ضمن آنکه می تواند یکی از مناطق مناسب برای فعالیت های علمی دانشجویی و دانشگاهی برای شناخت گیاهان و وحوش مورد مطالعات گیاه شناسی قرار گیرد . هم اکنون فدراسیون کوهنوردی این ارتفاعات را جزء مناطق مناسب کوهنوردی قلمداد کرده و سالانه عده زیادی کوهنورد به منطقه عزیمت می نمایند .
وجود وحوش می تواند این ناحیه را برای مطالعه و زیست حیوانات برای دوست داران مورد استفاده قرار دهد .
 

برخی ازفعالیتهای اقتصادی جوامع محلی در عرصه هاو جنگلهای منطقه:
امروزه کلیه فعالیت های اقتصادی ساکنین منطقه در جنگل و عرصه آن خلاص می گردد . و ارتباط تنگاتنگی بین جنگل و جنگل نشینان و کثرت دام آنها مستقیما بر دوش جنگل می باشد . مهمترین فعالیت ها و بهره برداری ها از جنگل و عرصه آن در محدوده مورد نظر به شرح زیر می باشد :
1) زراعت زیر اشکوب جنگل
2) بهره برداری از چوب جنگل به منظور تامین سوخت و مصارف روستایی
3) بهره برداری از جنگل و عرصه آن به منظور چرای دام
4) بهره برداری از محصولات فرعی مثل بلوط،گیاهان دارویی و خوراکی(بنه،زالزالک)
5) زراعت دیم(غلات)
سایر فعالیتهای اقتصادی در منطقه و حاشیه:
مزارع ماهی سردابی،گارگاههای تولید تیرچه بلوک،گلخانه ها،احداث باغات و درختکاری و پمپاژآب از رودخانه،معادن شن و ماسه ،پرورش کبک، مرغداری،گاوداری ،دامداری و..

 

مشخصه های فرهنگی
در محدوده دنا و منطقه حفاظت شده هنوز کوچ عشایر  هر چند با جمعیتی بسیار اندک  همچنان ادامه دارد و تداوم کوچ به معنای تداوم تاریخ ، فرهنگ و شیوه زیستی چندین هزار ساله است ؛ پدیده ای که فضای منطقه را حاوی ارزش و بار تاریخی – فرهنگی می نماید .
شیوه شبانی و عشیره ای با خلق و خوی خاص خود مثلا تمایل بالا برای شکار حیوانات از مختصات اصلی ساختار اجتماعی ساکنان این محدوده است.

توسعه – رشد اقتصادی و توسعه انسانی بر اساس پایداری و ویژگی های اجتماعی – فرهنگی جوامع محلی و اکولوژی :
تنوع زیستی ارزشمند منطقه جهت فعالیت های علمی، پژوهشی و تحقیقاتی و طبیعت گردی  حائز اهمیت می باشد که می تواند بعنوان منبع اشتغال و درامد برای مردم محلی به شمارآید .
دنا یکی از مهمترین مناطق جهت حضور قبایل معرفی شده است  که این قبایل به نوعی وابسته به منابع طبیعی موجود در منطقه می باشد . در همین حین توسعه اکوتوریسم و مشارکت جوامع محلی نیز به خوبی مشهود است . در این خلال باید به محدودیت های اکولوژیکی منطقه و مسئله عدم تجاوز به هسته مرکزی توجه کامل شود .
از مهمترین اثرات فعالیت های انسانی موثر بر سیستم عبارتند از :
1-تخریب پوشش گیاهی از طریق چرای دام
2- تملک غیر قانونی اراضی ملی
3- تخریب اراضی ملی منطقه و تبدیل مخفیانه آن به اراضی  زراعی توسط کشاورزان
4- قطع درختان به منظور تامین سوخت ، مصالح ساختمانی ، تهیه ابزار کار و رفع سایر نیاز ها      
5- فرسایش خاک بواسطه شخم و زراعت در اراضی شیب دار
6- آلودگی آب تعدادی از چشمه های منطقه.
7- ناامنی زیستگاههای حیات وحش
8- ریشه کنی گیاهان مرتعی و دارویی منطقه
9-تغییر چهره بکر طبیعت به وضعیت نامناسب و پر از زباله
پتانسیل رشد و توسعه پایدار اقتصادی و انسانی از جهات اجتماعی – فرهنگی و اکولوژیکی
در این منطقه حفاظت از گونه های ارزشمند اکولوژیکی و چشم اندازهای زیبا با همکاری جوامع محلی امکان پذیر می باشد . وجود جاذبه های گردشگری و مشارکت مردمی در مدیریت منطقه از اهداف مهم سازمان محیط زیست می باشد که قسمتی از آن تهیه شده و در حال اجرا می باشد .
تاثیرات مثبت گردشگری عبارتند از :
1) زیباشناختی و تاثیر مثبت بر روح و روان
2) بالارفتن سطح و توان علمی ، آموزشی و تفریحی
3) افزایش درآمد حاصل از بازدید توریست و خارج شدن ساکنین محلی از محرومیت
4) ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهر ها
5) افزایش توان فرهنگی و ... ساکنین محلی
از جمله تاثیر منفی احتمالی بوته کنی و ریختن زباله می باشد . که با توجه به برنامه ریزی و مدیریت صحیح محیط زیست تاثیرات منفی در حال کاهش و کاستن پیش خواهد رفت .

 

مزایای فعالیت های اقتصادی برای افراد محلی
کلیه فعالیتهای اقتصادی ساکنین منطقه در جنگل و عرصه آن خلاصه می گردد و ارتباط تنگاتنگی بین جنگل و جنگل نشین برقرار است و بار اصلی افزایش جمعیت روستاییان و جنگل نشینان و کثرت دام آنها مستقیما بر دوش جنگل می باشد . از طرفی به منظور ورود طبیعت گردان به منطقه تجهیزاتی لازم است که همین تجهیزات و عایداتی که در نتیجه ورود آنها به منطقه حاصل می شود می تواند منبعی جهت درآمد ساکنین باشد .
وضعیت فعلی حفاظت از منطقه:
این ناحیه از جهت اجرای قوانین مربوط به مناطق حفاظت شده با توجه به چشم اندازهای مهم ، ارزش بالا جهت فعالیت های جهانگردی و حضور گونه های گیاهی و جانوری نادر از بعد حفاظتی مورد توجه قرار می گیرد .
در وضعیت موجود فضای طبیعی تحت حفاظت دنا تعداد ده پاسگاه محیط بانی وجود دارد : ( سی سخت ، میمند ، سیور ، نورآباد ، آب سپاه و خاریدان،پشت کره،آلج،خفر،سایت گوزن )
با وجود تلاش بیوقفه محیطبانان و کارشناسان این اداره کل، عظمت دنا به گونه ای است که چندین برابر وضعیت موجود نیرو و امکانات لازم است تا بتوان از دنا محافظت نمود.

 

چگونگی مشارکت جوامع محلی در حفاظت
اهداف هیچ دستگاهی محقق نخواهد شد مگر با مشارکت مردم و بویژه جوامع محلی منطقه حفاظت شده که در این راستا بایستی مشکلات و معضلات آنها شناسایی و حل و فصل گردد تا زمینه دخالت آنها در امر حفاظت فراهم گردد.

 

مشکلات،کمبودها
شکار غیر قانونی و بیرویه ،کمبود نیروی انسانی بویژه محیطبان ،تبدیل اراضی ملی به کشاورزی،چرای مفرط دام اهلی مازاد بر پروانه و بدون پروانه،عدم رفع مشکل عشایری که در منطقه ذیحق هستند،وجود مستثنیات که بایستی خریداری شوند،نا اگاهی مردم جهت مشارکت در امر حفاظت،کمبود امکانات حفاظتی. عدم توجه کافی دستگاهها به مقوله محیط زیست و اهمیت مناطق حفاظت شده و پارک ملی، وجود فرهنگ شکار و صید در مردم منطقه، نزدیک بودن اراضی کشاورزی و روستاها به منطقه امن و وجود برخی از انها در درون منطقه امن دنا،پراکندگی روستاهای درون و حاشیه منطقه و مصرف گرایی بخشی از معضلات فعلی منطقه است.
قابل ذکر است اغلب مشکلات منطقه حفاظت شده دنا قابل تعمیم به سایر مناطق تحت مدیریت این اداره کل می باشد.

 

دنا در یک نگاه جامع

 

منطقه حفاظت شده دنا

برای معرفی منطقه حفاظت شده دنا ابتدا باید مختصری در مورد رشته کوه زاگرس توضیح دهیم.

زاگرس

منطقه زاگرس شامل ، استانهای کردستان ، کرمانشاهان ، همدان ، لرستان ، ایلام ، اصفهان ، چهارمحال بختیاری ، کهکیلویه و بویراحمد و فارس و بوشهر و هرمزگان است. ساکنان زاگرس عشایر کرد در کردستان در نواحی غرب دریاچه ارومیه و آذربایجان غربی و ایلام ساکن هستند.عشایر لر و لک در لرستان که طایقه‌های لک در شمال و شمال غربی  لرستان و طایفه‌های لر ، بیشتر در بخش‌های دیگر آن زندگی می‌کنند. لرها در لرستان ، بخشی از ایلام ، چهارمحال بختیاری ، کهکیلویه و بویراحمد ، بخشی از فارس و استان بوشهر ساکن‌اند. لر کوچک به لرهای لرستان و ایلام و لر بزرگ به لرهای دیگر مناطق اطلاق می شود. در استان چهارمحال و بختیاری ، ایل بختیاری زندگی می‌کند که بزرگترین ایل کوچندة کشور محسوب می‌شود. در استان کهکیلویه و بویراحمد ، بهمئی و ممبی دیگر ایل‌ها ساکن هستند.

دِنا

بلندترین سلسله قلل رشته‌کوه‌های زاگرس است. در گذشته حتی در کتاب‌های درسی کشور، به اشتباه رشته کوه دنا دارای یک قله 5200 متری و در ردیف دوم مکان‌های مرتفع کشور پس از قله دماوند قلمداد میشد. دنا دارای 51 قله فراتر از چهارهزار متر که مرتفع‌ترین آن، قله4435متری قاش مستان (بیژن 3) است.

(تا چند سال پیش تعداد این قله ها حدود 47 تا 49 عدد ذکر شده بود ولی در بررسی های علمی جدید تعداد این قله ها به 51 عدد منفک از هم افزایش پیدا کرده است.البته تعداد قله های بیش از چهار هزار متر در دنا بیش از هشتاد قله می باشد ولی هر بر آمدگی بالای چهار هزار متر در کوهستان را نمی توان یک قله به حساب آورد و تابع شرایطی خاص است.)رجوع شود به سایت کانون سبز فارس

از میان رودخانه‌هایی که از این سلسله قلل سرچشمه می‌گیرند می‌توان از کارون، بشار ، خرسان ، ریگان ، ماربر ، مهریان ، کوهگل ، سریس ، تیزاب و دزکرد نام برد.

قلل رشته کوه دنا 

از جبهه شمال غربی بلندترین قله‌ها به این ترتیب هستند اولین قله از شمالغرب ، کل قدویس 4341 ، کل شیدا ،‌کل بلبل 4319 ، چال وهلی 4162 ، آب سپاه 4110 ، چال وهلی 4162 آب سپاه 4110 ، ایستگاه 4085 ، قلات بزی4210 ، خرسان غربی 4118 ، خرسان شرقی 4135 ، کل فرهاد 4040 ، کل آب اسپید 4160، کل آب ارزنی 4170 ، حوض دال شمالی 4105 ،کل اسخانی 4185 ، لوکوره 4265 ، پوتک 4290 ، کل گردنه 4230 ، مورگل شمالی در ارتفاع 4050 ، تل گردل 4265 ، پازنک 4230 ، مورگل 4425 ، قاش مستان (بیژن 3 )4435 ، کمر قبله 4120 ، بن رود 4330 ، قزل قله 4378 ، سه قپ آسمانی ( بیژن 2) 4350 ، ماش ( بیژن 1 ) 4340 ، کپیری 4215 ، کرسمی غربی 4245 ، کرسمی شرقی 4250 ، حـرا 4260 ، حوض دال مرکزی 4365 ، سی چانی 4195 ، بردآتش 4090 ، برف کرمو 4111 ، نمک4061 ، کل خرمن 4180 ، نول شمالی 4135 ، نول جنوبی 4108 ، قاش سرخ 4108 ، تاپو 4090 ، رمبسه 4170 ، وپازن پیر 4302 ، بلندترین قله دنا قاش مستان معروفترین و پر صعودترین قله ، حوض دال مرکزی هستند .از میان قله های کمتر از 4000 متر ، قلم 3650 ، فلات پازن پیر 3645 ، کله قندی3900 ، کل برف کاغذی 3900 ، حجال 3463 ، زنگویی 3155 ، کیخسرو 3960 متر ، کل نقره ای 3750 ، گوروهل 3660 ، تل کل سپید 3900 ، رخ تنگ رزک 3400 ، کوه وهلی 3120 ، کوه سیاه 3880 و و کله قندی 3900 از بقیه شناخته تر هستند.

نمایی از قله قاش مستان(بیژن 3) بلندترین قله زاگرس.

منطقهٔ حفاظت‌شده دنا

منطقه حفاظت شده دنا در استان کهکیلویه و بویر احمد بین09/51 تا36/31 عرض جغرافیایی و 61 تا 30/61 طول جغرافیایی واقع شده است. مساحت آن 93660 هکتار می باشد

این منطقه یک منطقه کاملا کوهستانی است. اختلاف ارتفاع بلندترین و پست ترین نقاط منطقه بالغ بر 3000 متر است. دنا دارای قله های بلند، دیواره های عظیم و دره های عمیق است. در شرق دنا گردنه تاریخی بیژن قرار دارد و مرزهای شمالی ، غربی و جنوبی آن را رودخانه های  ماربر  و  بشار  احاطه کرده اند. رودخانه ماربر که در شمال دنا از شرق به غرب جاری است ، با گذشتن از چند روستا و تنگ خرسان ، به رودخانه خرسان تغییر نام میدهد و پس از عبور از تنگه های باریک به رودخانه بشار میپیوندد. محل پیوند رودخانه های خرسان و بشار، ناحیه ای جنگلی است که زیبایی خیره کننده ای دارد.

ارتفاع این محل از سطح دریا 1300 متر است که پایین ترین نقطه منطقه حفاظت شده دنا به شمار میرود.کوههای دنا به عنوان ذخایر منابع آب دره های متعدد و دامنه های آن نیز  پر از چشمه های کوچک و بزرگ است. کوه های دنا  سر چشمه بسیاری از رودخانه های جنوب ایران است و به عنوان ذخیره گاه منابع آب ، نقش تعیین کننده ای در زندگی مردم جنوب کشور دارد .

گیاهان

اکوسیستم مرتفع کوهستان دنا موقعیتی را بوجود آورده است که در ارتفاعات مختلف با انواع گیاهان مختص آن ارتفاعات روبرو شویم و همین ویژگی موجب شده است تا از غنا و تنوع گیاهان سرشاری برخوردار شویم که دارای خواص دارویی و نیز غذایی می‌باشند و بنابراین در طول ماههای بهار و تابستان و پائیز و در ارتفاعات متغیر شاهد انواع گلهای زیبای منطقه زاگرس مرکزی و جنوبی می باشیم و از جمله انواع گلهای زیبا لاله ، ثعلب ، پامچال ، حسرت ،‌مینا و … در فصول خاص رویش خویش و در تمامی منطقه دنا پراکنده می‌باشند.

دنا از نظر تنوع گونه های گیاهی بسیار غنی است و با توجه به مجموعه درختان و گیاهان جنگلی ، مرتعی ، دارویی ، خوراکی و تزئینی ، سرمایه ژنتیکی با ارزشی به حساب می آید. در ارتفاع 2500 متری بنه ، کیکم ، ارژن ، زالزالک ، شن و انواع بادام کوهی دیده می شود. از ارتفاع 2500 متر به بالا ، درختچه‌های ارژن ، شن ، گونه‌های گون و درختان سرو کوهی ( وهل ) روئیده‌اند.  از ارتفاع 3500 متر به بالا ، انواع گونه ها و گیاهان علفی و بوته ای , هرجا خاک باشد, سطح  زمین  را فراگرفته است

گیاه جاشیر-دنا-زنگویی

قله قلم-متاسفانه نام گیاه را نمی دانم

قله قلم-نام گیاه را نمی دانم.

درخت سروکوهی(وهل)-تنگه نول

لاله واژگون-دنا-منطقه زنگویی(منطقه حفاظت شده دنا دارای بیشترین لاله می باشد که در این بین لاله زرد یک نمونه نادر و در حال انقراض است.)

از ارتفاع 4000  متر به بالا انواعی از گون و گیاهان کوچک و زیبایی، در پناه سنگها و شکاف صخره ها ، از وزش بادهای تند مصون مانده اند و خودنمایی میکنند. همچنین بعضی گلهای لاله که در دنا میروید، ویژه این منطقه است و در جای دیگر دیده نمی شود . گل بسیار زیبای لاله بیشه زار یکی از این گلهاست.

حداقل ۱۲۰۰ گونه گیاهی درمنطقه شناسایی شده که از این تعداد ۵۰ گونه آندمیک مختص این منطقه می باشد.

تعداد تیره های شناسایی شده حدود ۹۰ تیره از ۱۵۰ تیره گیاهی ایران (۶۰%)
تعداد ۴۳۰ جنس از ۱۲۱۵ جنس گیاهی ایران (۳۵%)
تعداد ۱۲۰۱ گونه گیاهی از ۷۵۰۲ گونه گیاهی ایران (۱۶%)
تعداد ۵۰ گونه آندمیک برابر ۱۷% کل گونه های اندمیک ایران
۱۰۰ گونه از ۵۰۰ گونه درخت و درختچه ایران (۲۰ درصد)

تعداد 50 گونه آندومیک برابر 17% کل گونه های آندومیک ایران . وجود تعداد 128 گونه دارویی ، 110 گونه زیستی وحشی ، 84 گونه رنگده ، 61 گونه خوراکی وحشی ، بیانگر ارزش دارویی ، خوراکی ، مرتعی و حفاظتی گیاهان دنا است.

گیاهان درختی و درختچه ای :

بلوط ، بنه ( پسته وحشی ) ، ارژن ، کیکم (افرا) ، خینجوک ( کله خونگ ) ، صنوبر ، سماق ، تمشک ، گز ، نارون ، کاروانکش ، شوخ ،سنجد ، انجیر وحشی ، زبان گنجشک ( بینو ) ، پلاخور ( شن ) ، زالزالک ( سیسه ) ، بادام کوهی ، بادام وحشی ، زرشک وحشی ،اورس ( ول) ، شبه مو ، گلابی وحشی ( اَنجِک ) ، گیلاس وحشی ( تگ ) ، آلبالوی وحشی ( تاگ ) ، دافنه ( خوشک ) ، داغداغان ،محلب ، شیر خشت ، چناره ، بید ، گردو و ...

کالو-دنا-منطقه گاودانه

گونه های دارویی :

درمنه ، بومادران ، برنجاس ، آویشن ، پونه کوهی ، زرآبی ( چای کوهی ) ، بابونه ، چوبک ، حلپه ، خاری ، پشموک ، توت سهری ،آب لیله ، میخک ، چویل ، انگیون ، کارده ، ریواس ، پیاز وحشی ( تره ) ، ختمی وحشی ، لیزک ( بن سرخ ) ، کتیرا ( گول کتیرا ) ، گل گاو زبان، بیلهر ، لوپو ، خاکشیر ، پرسیاوشان و ...

گیاه ریواس - دشت ریواسی-منطقه کوهگل

گونه های علفی و بوته ای :

جاشیر ، چَویل ، گلرنگ وحشی ، انواع گندمیان ، خانواده کاسنی ، گل حسرت ، زبان در قفا ، گل عروس ، هزار خاره ، مرغ ، میخک ،شکر تیغال ، باریجه ، بنفشه ، دم اسب ، خرفیون ، دنایی ، خارشتر ، دم روباهی ، تاج خروس ، موسیر ، تیزک ، پنیرک ، چشم بلبلی، سیاه دانه ، گل قاصدک دنایی ، گوش بره ، بارهنگ ، هفت بند ، پامچال ، آلاله ، ریواس ، ترشک ، اَووَندول ، ریش بزی ، شبه گرامها ،آرتیشو ، سریش ، ترنجبین ، شالویه ، ریحان کوهی ، ثعلب ، انواع گون ، مرجانی ، گل عسلی ، گز ، اورشیا ، خارکو ، اسپرس ،سنبله کوهی ، مرزه ، هفت بند ، کنگر ، یونجه وحشی و ...

گونه های گیاهی منطقه حفاظت شده دنا از 45 کشور جهان بیشتر است

در حال حاضر تنوع گونه های گیاهی در سراسر زاگرس مرکزی، بالغ بر 2000 گونه گیاهی است که از این میان حدود هزار و 250 گونه در منطقه حفاظت شده دنا شناسایی شده اند که این رقم معادل 15.6 درصد گونه های کشور و بیش از گونه های 45 کشور جهان است. 
افزایش رشد جمعیت ، چرای دام ، شکار غیر قانونی و اجرای برخی طرح های عمرانی بدون رعایت ملاحظات زیست محیطی همچون عبور خط لوله گاز از مهمترین تهدیدات تنوع زیستی در این منطقه به شمار می رود . 
گیاهان موجود در منطقه حفاظت شده دنا:    

  محدود 90 تیره از 150 تیره گیاهی ایران معادل 60 درصد، تعداد 430 جنس از 1215 جنس گیاهی ایران معادل 35 درصد، تعداد یک هزار و 201 گونه گیاهی از هفت هزار و 502 گونه گیاهی ایران معادل 16 درصد و تعداد 50 گونه آندمیک معادل 17 درصد کل گونه های آندمیک ایران در منطقه حفاظت شده دنا، دیده می شود. 
دارا بودن تعداد 128 گونه دارویی، 110 گونه زیستی وحشی، 84 گونه رنگده و 61 گونه خوراکی وحشی بیانگر ارزش دارویی ، خوراکی ، مرتعی و حفاظتی گیاهان دنا است . 
بلوط ، بنه (پسته وحشی ) ، ارژن ، کیکم (افرا) ، خینجوک (کله خونگ ) ، صنوبر، سماق ، تمشک ، گز ، نارون ، کاروانکش ، شوخ ، سنجد ، انجیر وحشی ، زبان گنچشک(بینو) ، پلاخور(شن ) ، زالزالک (سیسه) ، بادام کوهی ، بادام وحشی ، زرشک وحشی ، اورس (ول ) ، شبه مو ، گلابی وحشی (انجک ) ، گیلاس وحشی (تگ ) ، آلبالوی حشی (تاگ ) ، آلبالوی وحشی (تاگ ) ، دافنه ( خوشک ) ، داغداغان ، محلب ، شیرخشت ، چنار ، بید وگردو از مهمترین گیاهان درختی و درختچه ای این منطقه به شمار می روند. 
درمنه ، بومادران ، برنجاس ، آویشن ، پونه کوهی ، زرآبی ( چای کوهی ) ، بابونه ، چوبک ، جلپه ، خاری ، پشموک ، توت سهری ، آب لیله ، میخک ، چویل ، انگیون ، کارده ، ریواس ، پیاز وحشی (تره ) ، ختمی وحشی ، لیزک (بن سرخ ) ، کتیرا(گول کتیرا) ، گل گاوزبان ، بیلهر ، لوپو ، خاکشیر و پرسیاوشان نیز از جمله گونه های دارویی منطقه زیبای دنا است. 
از بین گونه های علفی و بوته ای نیز جاشیر ، چویل ، گلرنگ وحشی ، انواع گندمیان ، خانواده کاسنی ، گل حسرت ، زبان دقفا، گل عروس ، هزارخاره ، مرغ ، میخک ، شکرتیغال ، باریجه ، بنفشه ، دم اسب ، خرفیون ، دنایی ، خارشتر، دم روباهی ، تاج خروس ، موسیر ، تیزک ، پنیرک ، چشم بلبلی ، سیاه دانه ، گل آلاله ، ریواس ، ترشک ، اووندول، ریش بزی ، شبه گرامها ، آرتیشو ، سریش ، ترنجبین ، شالویه ، ریحان کوهی ، ثعلب ، انوان گون ، مرجانی ، گل عسلی ، گز، اورشیا ، خارکو، اسپرس ، سنبله کوهی ، مرزه ، هفت بند ، کنگر و یونجه وحشی در دنا فراوان دیده می شود.

لاله واژگون-دنا-منطقه زنگویی

گل سنگ-دنا- تنگه نول

پوشش گیاهی - منطقه حفاظت شده دنا - گاودانه

گونه های جانوری

حیات وحش دنا با تعداد ۱۶۹ گونه سیمای جانوری زاگرس است. خوشبختانه با حفاظتی که در ۱۷ سال گذشته که از این زیست بوم حیاتی به عمل آمده، شاهد رشد و تکثیر گونه های حائز اهمیت چون کل و بز، خرس قهوه ای، خوک وحشی، پلنگ و … می باشیم. وجود حیواناتی چون هما، عقاب طلایی و پلنگ که در راس هرم غذایی قرار دارند، نشان از کیفیت این زیستگاه دارند.

پستانداران منطقه:

تعداد گونه های پستاندار پارک ملی و منطقه حفاظت‌ شده دنا ۲۶ گونه می باشد که عبارتند از: کل و بز، گراز، خرس قهوه ای، پلنگ، گرگ، روباه، کفتار، شغال، گورکن،  موش کور، موش خرما، سنجاب جنگلی، خرگوش، سمور، راسو، خفاش، نعل اسبی، گربه وحشی، کاراکال، گربه شنی، گربه پالاس، خفاش گوش بلند، سگ آبی، تشی، جوجه تیغی، سیاه گوش، گوزن زرد ایرانی

پرندگان منطقه :

پرندگان منطقه پارک ملی و منطقه حفاظت‌ شده دنا شامل ۸۴ گونه است که شاخص ترین آنها عبارتند از: خانواده قرقاول، کبک دری بزرگترین کبک در این خانواده با وزنی برابر 5 کیلوگرم، کبک معمولی، تیهو، بلدرچین، شاه بوف، جغدهای ماهی خوار، جغد گوش دراز، جغد جنگلی، عقاب پر پا، عقاب جنگلی، عقاب طلایی، کبوتر چاهی، خانواده سبز قبا، خانواده ماهی خورک، خانواده هدهد، خانواده دارکوب، خانواده چکاوک، خانواده سار، خانواده کلاغ، خانواده گنجشک، خانواده سهره و خانواده باز .

آبزیان منطقه:

تعداد ۲۰ گونه آبزی در منطقه دنا شناسایی شده اند که برخی از آنها عبارتند از: عروس ماهی، خرچنگ، ماهی قزل آلا، ماهی شیربت  (سرخه )، ماهی لوتک، سیاه ماهی (زردک)، سس ماهی (سردراز)، مارماهی، سگ ماهی، ماهی گل خورک، رفتگر ماهی و انواع حشرات آبزی.

دوزیستان و خزندگان منطقه:

در منطقه دنا تعداد ۳۹ گونه شناسایی شده اند که شاخص ترین آنها عبارتند از: لاک پشت، قورباغه، وزغ، افعی، مار جعفری، تیرمار، پله مار، کور مار، مار آبی، مار پلنگی، مار قیطانی، مار دشتی، شترمار، لاکپشت، آگاما، مارمولک.

گونه های جانوری در معرض خطر انقراض (EN) یا تهدیده شده و آسیب پذیر (VU):
دلیجه کوچک، اردک مرمری، خفاش مدیترانه ای، کل و بز، بالابان، کرکس کوچک، عقاب تالابی، عقاب شاهی، فاخته خاوری، پلنگ ایرانی، گربه وحشی، گربه جنگلی، سیاه گوش، دال معمولی، پیغو

کبک دری - دنا - حوض دال مرکزی

این کبک از بزرگترین نمونه های کبک می باشد که بیشتر در زاگرس و البرز زندگی می کنند.کبک دری در استان چهارمحال و بختیاری بیشتر دیده می شود ولی کبک دری که ارتفاعات دنا زندگی می کند در نوع خود از بزرگترین نمونه ها می باشد.وزن این پرنده حداکثر 3 کیلوگرم است ولی کبک دری دنا دارای وزنی حدود 5 کیلوگرم می باشد.

لانه یک کبک-دنا-قله قلم

پلنگ ایرانی-منطقه دنا-عکس از:سایت دیده بان محیط زیست و وحش ایران

خرس-منطقه دنا-عکس از:سایت دیده بان محیط زیست و وحش ایران

کلاغ - دنا - منطقه زنگویی

عقرب - دنا - ارتفاع 3100 متری - قله زنگویی

 

سنجاب ایرانی - دنا - گاودانه

کفشدوزک - دنا -دره ناری

زیستگاههای مهم حیات وحش دنا:

تنگ شاه قاسم، چهارتنگ کل نقره ای، تنگ پوتک، تنگ قدویس، شنبلیه دون، تنگ شهسوار، تنگ حیدری، خاریدون، تل سیاه، آلج، گورویل، آب ملخ، تنگ پونه ای، گردنه بیژن، تنگ حرا، تنگ طوفال، آبشار دره ناری، بن شاهی، گردنه اتابکی، تل سبز، گردنه مورک، جنگلهای بلوط حاشیه دنا، تنگ بن رود، تنگ کره، نهمون، مورطویله، خاکی، قبله، آسمونی و… دراین زیستگاهها گردشگران، پژوهشگران و علاقه مندان به طبیعت سیمای حیات وحش زاگرس را با چشم مسلح و غیر مسلح میتوانند براحتی رویت کنند و اکولوژی جامع حیات وحش را میتوان در این منطقه مورد مطالعه و بررسی قرار داد.

آمار گونه های شاخص حیات وحش پارک ملی و منطقه حفاظت‌ شده دنا (۱۳۸۷):

کل و بز  ۲۹۲۴

کبک معمولی ۵۲۹۱

خرس ۴۶

کبک دری  ۷۹

پلنگ ۶

عقاب دو برادر ۳۱

در منطقه حفاظت شده دنا امکان تماشای پرنده بسیار زیبا و نادر هما که پروازی آرام و باشکوه دارد ، بیش از هر جای دیگر ایران است. سنجاب ایرانی که از زیباترین سنجابهای جهان است و در احیاء جنگل بلوط نقش اکولوژیک بسیار موثری دارد، به وفور در دنا دیده میشوند.در اکثر نقاط کوهستان دنا برای دیدن خرس، بز و پازن، نیازی به دوربین چشمی نیست.

آسیب های منطقه حفاظت شده دنا

مهمترین آسیب های منطقه حفاظت شده دنا را می توان عامل انسانی بر شمرد چه شکارچیان متخلف و چه پیمانکاران دولتی.

از مهمترین معضلاتی که این منطقه را تهدید می کند عبور لوله های گاز از این نقطه است که در یک مثال کوچک که متاسفانه نمونه خروار است می توان به قطع هزاران اصله درخت بلوط از حوالی روستای سینه نمک تا حوالی بنستان و به طرف دشت جنوب غربی میمند، به طول 6 کیلومتر و به عرض 21 الی 28 متر که عرصه ای حدود چهارده هکتار جنگل بلوط و گونه های دیگر گیاهی ناحیه زاگرس  اشاره کرد.

وجود و حضور شکارچیان متخلف هم مزید بر علت است  در این زمینه باید از تلاش شبانه روزی محیط بانان تشکر کرد ولی متاسفانه بعد از اتفاقی که در سال 1386 رخ داد و در یک درگیری بین 5 تن از شکارچیان و دو تن از محیط بانان با شلیک گلوله از طرف شکارچیان و پاسخ از طرف محیط بانان متاسفانه یکی از شکارچیان کشته می شود و از آنزمان تاکنون محیط بان در زندان به سر می برد،آمار شکار بالا رفته و تعداد گونه های جانوری روز به روز تحلیل می رود که انتظار می رود مسئولین امر در این زمینه تدابیر لازم را بیاندیشند.

مطالب بالا برگرفته از سایتها و مجلات مختلفی است که در بالا به برخی از آنها اشاراتی شده است.

دنا در یک نگاه جامع

منطقه حفاظت شده دنا

برای معرفی منطقه حفاظت شده دنا ابتدا باید مختصری در مورد رشته کوه زاگرس توضیح دهیم.

زاگرس

منطقه زاگرس شامل ، استانهای کردستان ، کرمانشاهان ، همدان ، لرستان ، ایلام ، اصفهان ، چهارمحال بختیاری ، کهکیلویه و بویراحمد و فارس و بوشهر و هرمزگان است. ساکنان زاگرس عشایر کرد در کردستان در نواحی غرب دریاچه ارومیه و آذربایجان غربی و ایلام ساکن هستند.عشایر لر و لک در لرستان که طایقه‌های لک در شمال و شمال غربی  لرستان و طایفه‌های لر ، بیشتر در بخش‌های دیگر آن زندگی می‌کنند. لرها در لرستان ، بخشی از ایلام ، چهارمحال بختیاری ، کهکیلویه و بویراحمد ، بخشی از فارس و استان بوشهر ساکن‌اند. لر کوچک به لرهای لرستان و ایلام و لر بزرگ به لرهای دیگر مناطق اطلاق می شود. در استان چهارمحال و بختیاری ، ایل بختیاری زندگی می‌کند که بزرگترین ایل کوچندة کشور محسوب می‌شود. در استان کهکیلویه و بویراحمد ، بهمئی و ممبی دیگر ایل‌ها ساکن هستند.

دِنا

بلندترین سلسله قلل رشته‌کوه‌های زاگرس است. در گذشته حتی در کتاب‌های درسی کشور، به اشتباه رشته کوه دنا دارای یک قله 5200 متری و در ردیف دوم مکان‌های مرتفع کشور پس از قله دماوند قلمداد میشد. دنا دارای 51 قله فراتر از چهارهزار متر که مرتفع‌ترین آن، قله4435متری قاش مستان (بیژن 3) است.

(تا چند سال پیش تعداد این قله ها حدود 47 تا 49 عدد ذکر شده بود ولی در بررسی های علمی جدید تعداد این قله ها به 51 عدد منفک از هم افزایش پیدا کرده است.البته تعداد قله های بیش از چهار هزار متر در دنا بیش از هشتاد قله می باشد ولی هر بر آمدگی بالای چهار هزار متر در کوهستان را نمی توان یک قله به حساب آورد و تابع شرایطی خاص است.)رجوع شود به سایت کانون سبز فارس

از میان رودخانه‌هایی که از این سلسله قلل سرچشمه می‌گیرند می‌توان از کارون، بشار ، خرسان ، ریگان ، ماربر ، مهریان ، کوهگل ، سریس ، تیزاب و دزکرد نام برد.

قلل رشته کوه دنا 

از جبهه شمال غربی بلندترین قله‌ها به این ترتیب هستند اولین قله از شمالغرب ، کل قدویس 4341 ، کل شیدا ،‌کل بلبل 4319 ، چال وهلی 4162 ، آب سپاه 4110 ، چال وهلی 4162 آب سپاه 4110 ، ایستگاه 4085 ، قلات بزی4210 ، خرسان غربی 4118 ، خرسان شرقی 4135 ، کل فرهاد 4040 ، کل آب اسپید 4160، کل آب ارزنی 4170 ، حوض دال شمالی 4105 ،کل اسخانی 4185 ، لوکوره 4265 ، پوتک 4290 ، کل گردنه 4230 ، مورگل شمالی در ارتفاع 4050 ، تل گردل 4265 ، پازنک 4230 ، مورگل 4425 ، قاش مستان (بیژن 3 )4435 ، کمر قبله 4120 ، بن رود 4330 ، قزل قله 4378 ، سه قپ آسمانی ( بیژن 2) 4350 ، ماش ( بیژن 1 ) 4340 ، کپیری 4215 ، کرسمی غربی 4245 ، کرسمی شرقی 4250 ، حـرا 4260 ، حوض دال مرکزی 4365 ، سی چانی 4195 ، بردآتش 4090 ، برف کرمو 4111 ، نمک4061 ، کل خرمن 4180 ، نول شمالی 4135 ، نول جنوبی 4108 ، قاش سرخ 4108 ، تاپو 4090 ، رمبسه 4170 ، وپازن پیر 4302 ، بلندترین قله دنا قاش مستان معروفترین و پر صعودترین قله ، حوض دال مرکزی هستند .از میان قله های کمتر از 4000 متر ، قلم 3650 ، فلات پازن پیر 3645 ، کله قندی3900 ، کل برف کاغذی 3900 ، حجال 3463 ، زنگویی 3155 ، کیخسرو 3960 متر ، کل نقره ای 3750 ، گوروهل 3660 ، تل کل سپید 3900 ، رخ تنگ رزک 3400 ، کوه وهلی 3120 ، کوه سیاه 3880 و و کله قندی 3900 از بقیه شناخته تر هستند.

نمایی از قله قاش مستان(بیژن 3) بلندترین قله زاگرس.

منطقهٔ حفاظت‌شده دنا

منطقه حفاظت شده دنا در استان کهکیلویه و بویر احمد بین09/51 تا36/31 عرض جغرافیایی و 61 تا 30/61 طول جغرافیایی واقع شده است. مساحت آن 93660 هکتار می باشد

این منطقه یک منطقه کاملا کوهستانی است. اختلاف ارتفاع بلندترین و پست ترین نقاط منطقه بالغ بر 3000 متر است. دنا دارای قله های بلند، دیواره های عظیم و دره های عمیق است. در شرق دنا گردنه تاریخی بیژن قرار دارد و مرزهای شمالی ، غربی و جنوبی آن را رودخانه های  ماربر  و  بشار  احاطه کرده اند. رودخانه ماربر که در شمال دنا از شرق به غرب جاری است ، با گذشتن از چند روستا و تنگ خرسان ، به رودخانه خرسان تغییر نام میدهد و پس از عبور از تنگه های باریک به رودخانه بشار میپیوندد. محل پیوند رودخانه های خرسان و بشار، ناحیه ای جنگلی است که زیبایی خیره کننده ای دارد.

ارتفاع این محل از سطح دریا 1300 متر است که پایین ترین نقطه منطقه حفاظت شده دنا به شمار میرود.کوههای دنا به عنوان ذخایر منابع آب دره های متعدد و دامنه های آن نیز  پر از چشمه های کوچک و بزرگ است. کوه های دنا  سر چشمه بسیاری از رودخانه های جنوب ایران است و به عنوان ذخیره گاه منابع آب ، نقش تعیین کننده ای در زندگی مردم جنوب کشور دارد .

گیاهان

اکوسیستم مرتفع کوهستان دنا موقعیتی را بوجود آورده است که در ارتفاعات مختلف با انواع گیاهان مختص آن ارتفاعات روبرو شویم و همین ویژگی موجب شده است تا از غنا و تنوع گیاهان سرشاری برخوردار شویم که دارای خواص دارویی و نیز غذایی می‌باشند و بنابراین در طول ماههای بهار و تابستان و پائیز و در ارتفاعات متغیر شاهد انواع گلهای زیبای منطقه زاگرس مرکزی و جنوبی می باشیم و از جمله انواع گلهای زیبا لاله ، ثعلب ، پامچال ، حسرت ،‌مینا و … در فصول خاص رویش خویش و در تمامی منطقه دنا پراکنده می‌باشند.

دنا از نظر تنوع گونه های گیاهی بسیار غنی است و با توجه به مجموعه درختان و گیاهان جنگلی ، مرتعی ، دارویی ، خوراکی و تزئینی ، سرمایه ژنتیکی با ارزشی به حساب می آید. در ارتفاع 2500 متری بنه ، کیکم ، ارژن ، زالزالک ، شن و انواع بادام کوهی دیده می شود. از ارتفاع 2500 متر به بالا ، درختچه‌های ارژن ، شن ، گونه‌های گون و درختان سرو کوهی ( وهل ) روئیده‌اند.  از ارتفاع 3500 متر به بالا ، انواع گونه ها و گیاهان علفی و بوته ای , هرجا خاک باشد, سطح  زمین  را فراگرفته است

گیاه جاشیر-دنا-زنگویی

قله قلم-متاسفانه نام گیاه را نمی دانم

قله قلم-نام گیاه را نمی دانم.

درخت سروکوهی(وهل)-تنگه نول

لاله واژگون-دنا-منطقه زنگویی(منطقه حفاظت شده دنا دارای بیشترین لاله می باشد که در این بین لاله زرد یک نمونه نادر و در حال انقراض است.)

از ارتفاع 4000  متر به بالا انواعی از گون و گیاهان کوچک و زیبایی، در پناه سنگها و شکاف صخره ها ، از وزش بادهای تند مصون مانده اند و خودنمایی میکنند. همچنین بعضی گلهای لاله که در دنا میروید، ویژه این منطقه است و در جای دیگر دیده نمی شود . گل بسیار زیبای لاله بیشه زار یکی از این گلهاست.

حداقل ۱۲۰۰ گونه گیاهی درمنطقه شناسایی شده که از این تعداد ۵۰ گونه آندمیک مختص این منطقه می باشد.

تعداد تیره های شناسایی شده حدود ۹۰ تیره از ۱۵۰ تیره گیاهی ایران (۶۰%)
تعداد ۴۳۰ جنس از ۱۲۱۵ جنس گیاهی ایران (۳۵%)
تعداد ۱۲۰۱ گونه گیاهی از ۷۵۰۲ گونه گیاهی ایران (۱۶%)
تعداد ۵۰ گونه آندمیک برابر ۱۷% کل گونه های اندمیک ایران
۱۰۰ گونه از ۵۰۰ گونه درخت و درختچه ایران (۲۰ درصد)

تعداد 50 گونه آندومیک برابر 17% کل گونه های آندومیک ایران . وجود تعداد 128 گونه دارویی ، 110 گونه زیستی وحشی ، 84 گونه رنگده ، 61 گونه خوراکی وحشی ، بیانگر ارزش دارویی ، خوراکی ، مرتعی و حفاظتی گیاهان دنا است.

گیاهان درختی و درختچه ای :

بلوط ، بنه ( پسته وحشی ) ، ارژن ، کیکم (افرا) ، خینجوک ( کله خونگ ) ، صنوبر ، سماق ، تمشک ، گز ، نارون ، کاروانکش ، شوخ ،سنجد ، انجیر وحشی ، زبان گنجشک ( بینو ) ، پلاخور ( شن ) ، زالزالک ( سیسه ) ، بادام کوهی ، بادام وحشی ، زرشک وحشی ،اورس ( ول) ، شبه مو ، گلابی وحشی ( اَنجِک ) ، گیلاس وحشی ( تگ ) ، آلبالوی وحشی ( تاگ ) ، دافنه ( خوشک ) ، داغداغان ،محلب ، شیر خشت ، چناره ، بید ، گردو و ...

کالو-دنا-منطقه گاودانه

گونه های دارویی :

درمنه ، بومادران ، برنجاس ، آویشن ، پونه کوهی ، زرآبی ( چای کوهی ) ، بابونه ، چوبک ، حلپه ، خاری ، پشموک ، توت سهری ،آب لیله ، میخک ، چویل ، انگیون ، کارده ، ریواس ، پیاز وحشی ( تره ) ، ختمی وحشی ، لیزک ( بن سرخ ) ، کتیرا ( گول کتیرا ) ، گل گاو زبان، بیلهر ، لوپو ، خاکشیر ، پرسیاوشان و ...

گیاه ریواس - دشت ریواسی-منطقه کوهگل

گونه های علفی و بوته ای :

جاشیر ، چَویل ، گلرنگ وحشی ، انواع گندمیان ، خانواده کاسنی ، گل حسرت ، زبان در قفا ، گل عروس ، هزار خاره ، مرغ ، میخک ،شکر تیغال ، باریجه ، بنفشه ، دم اسب ، خرفیون ، دنایی ، خارشتر ، دم روباهی ، تاج خروس ، موسیر ، تیزک ، پنیرک ، چشم بلبلی، سیاه دانه ، گل قاصدک دنایی ، گوش بره ، بارهنگ ، هفت بند ، پامچال ، آلاله ، ریواس ، ترشک ، اَووَندول ، ریش بزی ، شبه گرامها ،آرتیشو ، سریش ، ترنجبین ، شالویه ، ریحان کوهی ، ثعلب ، انواع گون ، مرجانی ، گل عسلی ، گز ، اورشیا ، خارکو ، اسپرس ،سنبله کوهی ، مرزه ، هفت بند ، کنگر ، یونجه وحشی و ...

گونه های گیاهی منطقه حفاظت شده دنا از 45 کشور جهان بیشتر است

در حال حاضر تنوع گونه های گیاهی در سراسر زاگرس مرکزی، بالغ بر 2000 گونه گیاهی است که از این میان حدود هزار و 250 گونه در منطقه حفاظت شده دنا شناسایی شده اند که این رقم معادل 15.6 درصد گونه های کشور و بیش از گونه های 45 کشور جهان است. 
افزایش رشد جمعیت ، چرای دام ، شکار غیر قانونی و اجرای برخی طرح های عمرانی بدون رعایت ملاحظات زیست محیطی همچون عبور خط لوله گاز از مهمترین تهدیدات تنوع زیستی در این منطقه به شمار می رود . 
گیاهان موجود در منطقه حفاظت شده دنا:    

  محدود 90 تیره از 150 تیره گیاهی ایران معادل 60 درصد، تعداد 430 جنس از 1215 جنس گیاهی ایران معادل 35 درصد، تعداد یک هزار و 201 گونه گیاهی از هفت هزار و 502 گونه گیاهی ایران معادل 16 درصد و تعداد 50 گونه آندمیک معادل 17 درصد کل گونه های آندمیک ایران در منطقه حفاظت شده دنا، دیده می شود. 
دارا بودن تعداد 128 گونه دارویی، 110 گونه زیستی وحشی، 84 گونه رنگده و 61 گونه خوراکی وحشی بیانگر ارزش دارویی ، خوراکی ، مرتعی و حفاظتی گیاهان دنا است . 
بلوط ، بنه (پسته وحشی ) ، ارژن ، کیکم (افرا) ، خینجوک (کله خونگ ) ، صنوبر، سماق ، تمشک ، گز ، نارون ، کاروانکش ، شوخ ، سنجد ، انجیر وحشی ، زبان گنچشک(بینو) ، پلاخور(شن ) ، زالزالک (سیسه) ، بادام کوهی ، بادام وحشی ، زرشک وحشی ، اورس (ول ) ، شبه مو ، گلابی وحشی (انجک ) ، گیلاس وحشی (تگ ) ، آلبالوی حشی (تاگ ) ، آلبالوی وحشی (تاگ ) ، دافنه ( خوشک ) ، داغداغان ، محلب ، شیرخشت ، چنار ، بید وگردو از مهمترین گیاهان درختی و درختچه ای این منطقه به شمار می روند. 
درمنه ، بومادران ، برنجاس ، آویشن ، پونه کوهی ، زرآبی ( چای کوهی ) ، بابونه ، چوبک ، جلپه ، خاری ، پشموک ، توت سهری ، آب لیله ، میخک ، چویل ، انگیون ، کارده ، ریواس ، پیاز وحشی (تره ) ، ختمی وحشی ، لیزک (بن سرخ ) ، کتیرا(گول کتیرا) ، گل گاوزبان ، بیلهر ، لوپو ، خاکشیر و پرسیاوشان نیز از جمله گونه های دارویی منطقه زیبای دنا است. 
از بین گونه های علفی و بوته ای نیز جاشیر ، چویل ، گلرنگ وحشی ، انواع گندمیان ، خانواده کاسنی ، گل حسرت ، زبان دقفا، گل عروس ، هزارخاره ، مرغ ، میخک ، شکرتیغال ، باریجه ، بنفشه ، دم اسب ، خرفیون ، دنایی ، خارشتر، دم روباهی ، تاج خروس ، موسیر ، تیزک ، پنیرک ، چشم بلبلی ، سیاه دانه ، گل آلاله ، ریواس ، ترشک ، اووندول، ریش بزی ، شبه گرامها ، آرتیشو ، سریش ، ترنجبین ، شالویه ، ریحان کوهی ، ثعلب ، انوان گون ، مرجانی ، گل عسلی ، گز، اورشیا ، خارکو، اسپرس ، سنبله کوهی ، مرزه ، هفت بند ، کنگر و یونجه وحشی در دنا فراوان دیده می شود.

لاله واژگون-دنا-منطقه زنگویی

گل سنگ-دنا- تنگه نول

پوشش گیاهی - منطقه حفاظت شده دنا - گاودانه

گونه های جانوری

حیات وحش دنا با تعداد ۱۶۹ گونه سیمای جانوری زاگرس است. خوشبختانه با حفاظتی که در ۱۷ سال گذشته که از این زیست بوم حیاتی به عمل آمده، شاهد رشد و تکثیر گونه های حائز اهمیت چون کل و بز، خرس قهوه ای، خوک وحشی، پلنگ و … می باشیم. وجود حیواناتی چون هما، عقاب طلایی و پلنگ که در راس هرم غذایی قرار دارند، نشان از کیفیت این زیستگاه دارند.

پستانداران منطقه:

تعداد گونه های پستاندار پارک ملی و منطقه حفاظت‌ شده دنا ۲۶ گونه می باشد که عبارتند از: کل و بز، گراز، خرس قهوه ای، پلنگ، گرگ، روباه، کفتار، شغال، گورکن،  موش کور، موش خرما، سنجاب جنگلی، خرگوش، سمور، راسو، خفاش، نعل اسبی، گربه وحشی، کاراکال، گربه شنی، گربه پالاس، خفاش گوش بلند، سگ آبی، تشی، جوجه تیغی، سیاه گوش، گوزن زرد ایرانی

پرندگان منطقه :

پرندگان منطقه پارک ملی و منطقه حفاظت‌ شده دنا شامل ۸۴ گونه است که شاخص ترین آنها عبارتند از: خانواده قرقاول، کبک دری بزرگترین کبک در این خانواده با وزنی برابر 5 کیلوگرم، کبک معمولی، تیهو، بلدرچین، شاه بوف، جغدهای ماهی خوار، جغد گوش دراز، جغد جنگلی، عقاب پر پا، عقاب جنگلی، عقاب طلایی، کبوتر چاهی، خانواده سبز قبا، خانواده ماهی خورک، خانواده هدهد، خانواده دارکوب، خانواده چکاوک، خانواده سار، خانواده کلاغ، خانواده گنجشک، خانواده سهره و خانواده باز .

آبزیان منطقه:

تعداد ۲۰ گونه آبزی در منطقه دنا شناسایی شده اند که برخی از آنها عبارتند از: عروس ماهی، خرچنگ، ماهی قزل آلا، ماهی شیربت  (سرخه )، ماهی لوتک، سیاه ماهی (زردک)، سس ماهی (سردراز)، مارماهی، سگ ماهی، ماهی گل خورک، رفتگر ماهی و انواع حشرات آبزی.

دوزیستان و خزندگان منطقه:

در منطقه دنا تعداد ۳۹ گونه شناسایی شده اند که شاخص ترین آنها عبارتند از: لاک پشت، قورباغه، وزغ، افعی، مار جعفری، تیرمار، پله مار، کور مار، مار آبی، مار پلنگی، مار قیطانی، مار دشتی، شترمار، لاکپشت، آگاما، مارمولک.

گونه های جانوری در معرض خطر انقراض (EN) یا تهدیده شده و آسیب پذیر (VU):
دلیجه کوچک، اردک مرمری، خفاش مدیترانه ای، کل و بز، بالابان، کرکس کوچک، عقاب تالابی، عقاب شاهی، فاخته خاوری، پلنگ ایرانی، گربه وحشی، گربه جنگلی، سیاه گوش، دال معمولی، پیغو

کبک دری - دنا - حوض دال مرکزی

این کبک از بزرگترین نمونه های کبک می باشد که بیشتر در زاگرس و البرز زندگی می کنند.کبک دری در استان چهارمحال و بختیاری بیشتر دیده می شود ولی کبک دری که ارتفاعات دنا زندگی می کند در نوع خود از بزرگترین نمونه ها می باشد.وزن این پرنده حداکثر 3 کیلوگرم است ولی کبک دری دنا دارای وزنی حدود 5 کیلوگرم می باشد.

لانه یک کبک-دنا-قله قلم

پلنگ ایرانی-منطقه دنا-عکس از:سایت دیده بان محیط زیست و وحش ایران

خرس-منطقه دنا-عکس از:سایت دیده بان محیط زیست و وحش ایران

کلاغ - دنا - منطقه زنگویی

عقرب - دنا - ارتفاع 3100 متری - قله زنگویی

 

سنجاب ایرانی - دنا - گاودانه

کفشدوزک - دنا -دره ناری

زیستگاههای مهم حیات وحش دنا:

تنگ شاه قاسم، چهارتنگ کل نقره ای، تنگ پوتک، تنگ قدویس، شنبلیه دون، تنگ شهسوار، تنگ حیدری، خاریدون، تل سیاه، آلج، گورویل، آب ملخ، تنگ پونه ای، گردنه بیژن، تنگ حرا، تنگ طوفال، آبشار دره ناری، بن شاهی، گردنه اتابکی، تل سبز، گردنه مورک، جنگلهای بلوط حاشیه دنا، تنگ بن رود، تنگ کره، نهمون، مورطویله، خاکی، قبله، آسمونی و… دراین زیستگاهها گردشگران، پژوهشگران و علاقه مندان به طبیعت سیمای حیات وحش زاگرس را با چشم مسلح و غیر مسلح میتوانند براحتی رویت کنند و اکولوژی جامع حیات وحش را میتوان در این منطقه مورد مطالعه و بررسی قرار داد.

آمار گونه های شاخص حیات وحش پارک ملی و منطقه حفاظت‌ شده دنا (۱۳۸۷):

کل و بز  ۲۹۲۴

کبک معمولی ۵۲۹۱

خرس ۴۶

کبک دری  ۷۹

پلنگ ۶

عقاب دو برادر ۳۱

در منطقه حفاظت شده دنا امکان تماشای پرنده بسیار زیبا و نادر هما که پروازی آرام و باشکوه دارد ، بیش از هر جای دیگر ایران است. سنجاب ایرانی که از زیباترین سنجابهای جهان است و در احیاء جنگل بلوط نقش اکولوژیک بسیار موثری دارد، به وفور در دنا دیده میشوند.در اکثر نقاط کوهستان دنا برای دیدن خرس، بز و پازن، نیازی به دوربین چشمی نیست.

آسیب های منطقه حفاظت شده دنا

مهمترین آسیب های منطقه حفاظت شده دنا را می توان عامل انسانی بر شمرد چه شکارچیان متخلف و چه پیمانکاران دولتی.

از مهمترین معضلاتی که این منطقه را تهدید می کند عبور لوله های گاز از این نقطه است که در یک مثال کوچک که متاسفانه نمونه خروار است می توان به قطع هزاران اصله درخت بلوط از حوالی روستای سینه نمک تا حوالی بنستان و به طرف دشت جنوب غربی میمند، به طول 6 کیلومتر و به عرض 21 الی 28 متر که عرصه ای حدود چهارده هکتار جنگل بلوط و گونه های دیگر گیاهی ناحیه زاگرس  اشاره کرد.

وجود و حضور شکارچیان متخلف هم مزید بر علت است  در این زمینه باید از تلاش شبانه روزی محیط بانان تشکر کرد ولی متاسفانه بعد از اتفاقی که در سال 1386 رخ داد و در یک درگیری بین 5 تن از شکارچیان و دو تن از محیط بانان با شلیک گلوله از طرف شکارچیان و پاسخ از طرف محیط بانان متاسفانه یکی از شکارچیان کشته می شود و از آنزمان تاکنون محیط بان در زندان به سر می برد،آمار شکار بالا رفته و تعداد گونه های جانوری روز به روز تحلیل می رود که انتظار می رود مسئولین امر در این زمینه تدابیر لازم را بیاندیشند.

مطالب بالا برگرفته از سایتها و مجلات مختلفی است که در بالا به برخی از آنها اشاراتی شده است.

رشته کوه دنا ، بهشت کوهنوردان ایران

رشته کوه دنا، بلندترین کوه و بزرگترین چین خوردگی رشته کوه بزرگ زاگرس محسوب شده و دارای خطالراسی به طول تقریبا 90 کیلومتر است و بین سه استان کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان و فارس واقع شده است.

این رشته کوه زیبا دارای 49 قله بالای 4000 متر میباشد. دنا با بزرگترین مجموعه قله های 4000 متر در ایران همچون گوهری بی همتا در میان رشته کوههای ایران می درخشد. در مورد دنا یه اشتباه عامیانه وجود داره، دنا یه قله نیست بلکه یه رشته کوه است.

دنا از شمال غربی تا جنوب شرقی کشیده شده است که به سه رشته اصلی و یک رشته فرعی عمودی توسط سه گردنه، بیژن، مورگل غربی و پوتک تقسیم میگردد.

 

رشته مرکزی دنا:

از گردنه بیژن به ارتفاع 3200 متر تا گردنه مورگل غربی به ارتفاع 4100 متر ادامه دارد و دارای 18 قله بالای4000 متر است، بلندترین قله رشته دنا و همچنین رشته بزرگ زاگرس قله قاش مستان یا بیژن 3 است. قلل دیگر این رشته از گردنه بیژن به ترتیب عبارتند از: بَرد آتش، سی چان 1 ، 2 و 3 ، حوض دال، کرَ سُمی شرقی، کَر سُمی غربی، تنگه  راه (حرا)، بیژن 1 (ماش)، کپیری، بیژن 2 (برج آسمانی)، قِزِل قُله، هِرم، کیخسرو، بن رو، بیژن 3 (قاش مستان) ، قبله، مورگل، مورگل غربی (پازنک) ، مورگل شمالی

در جناح مرکزی دنا ، قله مورگل نیز از محور روستای کرمی در کنار جاده یاسوج ، میمند می‌توان در مسیر رودخانه کره تا نومون اول رسید و از مسیر تنگ زولدون از دیواره زیر قله صعود کرد و ابتداء به قله کل گردل رسید و سپس به سمت شرق و از روی خط الرأس‌ اصلی حرکت نمود و به قله مورگل (دومین قله دنا) به ارتفاع 4425 متر رسید. از دیگر قله‌هایی که در جبهة مرکزی قرار دارند و از جنوب و از مبدأ سی‌سخت می‌توان به آنها صعود کرد سی‌چانی و برد آتش هستند که از دو مسیر گردنه بیژن و دره‌سی چانی قابل دسترسی اند که در مدت یک روز می توان به آنها صعود کرد.

 

رشته شمال غربی دنا:

این  رشته را اصطلاحاً جناح غربی گفته میشود، از گردنه مورگل غربی و قل های کاسه خفر شروع و به قله کل قَدویس ختم میگردد که دارای 21 قله بالاتر از 4000 متر است.

قله های آن به ترتیب از گردنه پوتک عبارتند از:

قلل کاسه خفر شامل: کل گردل، تل گردل و لوکوره

قلل کاسه پوتک شامل: پوتک، ایستگاه، قلات بزی و آب سپاه و فردای قیامت

قلل کاسه خرسان شامل: خرسان شرقی، خرسان غربی، کل فرهاد، کل چال ولی

قلل سه قپه شمالی شامل: کل شیدا، کل بلبل و کل قدویس

کل پازنی، کل شور و چات سوز

این منطقله بکر ترین و دور از دسترس ترین قلل دنا را در خود جای داده است. و تنها چند مسیر محدود برای رسیدن به ارتفاعات این بخش وجود دارد که بیشتر آنها نیز در زمستان غیر قابل استفاده هستند.در مورد صعود زمستانی برخی از قلل بخش غربی اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به احتمال بسیار قوی برخی از قلل این بخش از جمله "قلات بزی" "خرسان شرقی " "خرسان غربی" و"چال وهلی" در زمستان صعود نشده اند.

 

رشته فرعی شمال دنا:

این رشته کمتر شناخته شده و کمتر مورد صعود قرار گرفته است، دارای 4 قله بالای 4000 متر است که به نام اهرام لوُکوره نیز خوانده شده اند. قله های این مسیر به ترتیب از روستای خفر عبارتند از: حوض دال شمالی، آب اسپید، کل اُواَرزنی و کَل اَسد به گردنه پوتک ختم میگردد.

 

رشته جنوب شرقی:

این  رشته را اصطلاحاً جناح شرقی گفته میشود، از گردنه بیژن و قله برف کرمو (4111 متر) آغاز شده و تا قله پازن پیر به ارتفاع 4280 متر ادامه دارد و دارای 9 قله بالای 4000 متر به نامهای: برف کِرمو، نمک، کل خرمن، نول شمالی، نول جنوبی، قاش سرخ، تاپو، رمُبسه و پازن پیر است.

 برای صعود به پازن پیر که بلندترین قله جناح شرقی دناست می‌توان از مسیر تنگ کبوتری در جادة‌ یاسوج ـ‌دهستان کاکان نیز گذشت و از مجرای تنگ خرسی از جناح شرقی قله صعود کرد و به قله رسید. البته مسیر اصلی و عمومی صعود به این قله از مبدأ چشمه آب نهر واقع در جاده یاسوج به کاکان می باشد.که ابتدا از کوههای چال کلاغ و سپس از گردنه خطیر سوخته می گذریم و سپس به منطقه گاودانه در پایه اصلی صعود به کوه دنا می رسیم.

 

 

بیژن 3 یا قاش مستان، بلندترین قله دنا به ارتفاع 4450 متر

بهترین و نزدیکترین راه صعود این بلندترین قله، که پس از حوض دال بیشترین آمار نفرات صعودکننده را داراست، روستای خفر از جبهه شمالی میباشد.

وجه تسمیه نام بیژن 3 ، افسانه معروف شاهنامه فردوسی است و معنی نام قاش مستان برگرفته از فرهنگ غنی عشایر ترک می باشد. بسیار جالب است که با توجه به وجود شکاف و قاش انتهای قله نامگذاری شده است (قاش یا قاچ به معنی شکاف و چاک است) و گویند که بز و کل های منطقه در فصل جفتگیری و مست شدن به این شکاف می آیند و به همین روی این قله قاش مستان نام گرفته است.

سابقه اولین صعو این قله به سال 1333 توسط پیشکسوت کوهنوردی ایران آقای جلیل کتیبه ای برمیگردد، که شرح آن در مجله کوه آمده است.

 

راهنمای صعود قله بیژن 3 یا قاش مستان:

از روستای خفر در جهت غربی با عبور از بین باغ های زیبای سیب به ابتدای راه تنگ هال غریبون (کوه دژ) میرسیم. در کنار و جهت خلاف کانال آب باغ ها در جهت غرب با 3 ساعت کوهپیمایی به جان پناه فلزی میرسیم. (با توجه به پیدا نبودن جان پناه در مسیر حتما باید با راهنما و اطلاعات کافی مسیر را پیمود.) البته از تنگ آبشار خفر نیز از بین باغ ها مسیری به جان پناه وجود دارد که راه آن از مسیر تنگ هال غریبون دورتر است ولی با صفا و پر آب تر است.

از جان پناه تا قله در جهت شمالی راه از تنگ قاش مستان میگذرد، از جبهه شمالی که صعود را آغاز کنیم تنگه ای با شیب تند و بسیار بزرگ، در پیش رو داریم که یال سمت راست به مورگل شمالی و یال سمت چپ تنگه به قله قبله و نهایتاً به قاش مستان ختم می شود. راه های فرعی دیگر در تنگه وجود ندارد و نهایتاً در جنوب غربی و بلندترین نقطه به گردنه مورگل ختم میگردد. از جانپناه تا گردنه مورگل حد متوسط (البته بستگی به مقدار و نوع برف در برفچال قاش مستان میباشد) 7 ساعت و از گردنه تا قله یک ساعت زمان نیاز دارد.

مسیر دیگر صعود قله قاش مستان در دنباله صعود رشته و قله بن رو می باشد، می توان از مسیر کوهپیمایی روی گردنه بن رو با صرف 30 دقیقه زمان  به گردنه مورگل رسید و از آنجا به قله قاش مستان دست یافت.

راه دیگر که فنی میباشد و کمتر مورد استفاده قرار میگیرد، راه صعود جنوبی از روی گردنه بن رو درست زیر قله قاش مستان است ک هحدود 15 متر در انتهای صخره های مسیر احتیاج به حمایت با طناب دارد، و از روی گردنه طی 30 دقیقه به قله میرسیم.

غار و چشمه و رودخانه های رشته کوه دنا :

کوه دنا سه غار دنگزلو، نول، غار یخ و چشمه‌های زیادی دارد که از جمله‌ی آن‌ها به چشمه‌ی میشی، شرنیک و اسپید به‌عنوان مهم‌ترین چشمه‌های آن می‌توان اشاره کرد. از میان رودخانه‌هایی که از این قله سرچشمه می‌گیرند می‌توان از ریگان، ماربر، میریان، کوه گل، سریس، تیزاب و دزکرد نام برد.

 

حیات وحش رشته کوه دنا:

حیات وحش این منطقه نیز در گذشته غنی بوده و تنوع وحوش در کلیه‌ی مناطق دنا کاملا مشهود بوده است.

خرس‌های قهوه أی بزرگ ، کبک دری ، عقاب ، کرکس ، هما ، پلنگ ، گرگ ، گربه وحشی به ویژه گونه سیاه گوش ، سمور ، راسو ، سنجاب ایرانی ، شاهین ، بحری ، کبک ، ، سنگ چشم ، کمرکوهی ، چکاوک ( انواع کیسه دهان ) ، بز و پازن از گونه‌های مختلف جانوران دنا هستند. کل ، قوچ و میش نیز در منطقه حفاظت شده دنا در حال ازدیاد نسل هستند.

از جمله‌ی درختان جنگلی این منطقه:

بلوط، ارزن، بادام وحشی، گلابی وحشی، بید و پوشش علفی و بوته‌یی شامل گون، علف پشمکی، جو وحشی، پیاز کوهی و ریحان کوهی.

 

خصوصیات جغرافیایی:

شهرستان دنا در 35 کیلومتری شمال غربی یاسوج به مرکزیت شهر سی سخت به ارتفاع 2200 متر از سطح دریا قرار دارد، این شهرستان 63 آبادی دارد که 51 آبادی در قسمت جنوبی و 12 آبادی در قسمت شمالی آن واقع شده‌اند.
موقعیت جغرافیایی : دنا در بخش شرقی استان کهکیلویه و بویراحمد در جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی آن قرار دارد که از 30 درجه و 52 دقیقه تا 31 درجه و 15 دقیقه عرض شمالی و از 51 درجه و 9 ثانیه تا 51 درجه و 36 دقیقه طول شرقی امتداد یافته است.

 طول خط رأس هوایی آن 80 کیلومتر است که قله با ارتفاع بیشتر از 4 چهار هزار متر از سطح دریا آن را شکل داده اند. اختلاف ارتفاع پایین‌ترین نقطه‌های کوه پایه تا قله‌ها گاه تا 3000 متر می‌رسد. جبهة جنوبی دنا ، دیواره أی و کوه پایه‌های آن پوشیده از جنگل‌های بلوط است ( سمت شرقی و شمال شرقی استان کهکیلویه و بویراحمد) و جبهة شمالی آن ، خشک و نیمه خشک است ( جنوب استان اصفهان و شمال غربی استان فارس) برای سهولت مطالعه ، در طرح پژوهش و شناسایی منطقه دنا ، که توسط محققان N.G.O . کانون پژوهش و شناسایی زاگرس ( کانون سبز فارس ) و به مدت پنج سال انجام شد کوه دنا براساس وضعیت توپوگرافی منطقه وسهولت مبادی صعود به قلل آن به 4 قسمت تقسیم شده که از جبهة شمال غربی شروع می‌گردد.

اطلاعات بیشتر: شهر سی سخت مرکز شهرستان دنا از استان کهگیلویه و بویراحمد است که در فاصله 35 کیلومتری از یاسوج مرکز این استان قرار دارد. برای رفتن به یاسوج می توان از استان خوزستان از راه بهبهان و از استان فارس از راه شیراز و یا اقلید و از استان چهار محال و بختیاری از راه لردگان و از استان اصفهان از راه سمیرم استفاده کرد.
در چند سال گذشته به‌دلیل افزایش جمعیت، سلاح‌های غیرمجاز، توسعه‌ی راه‌ها و شکار و صید بی‌رویه، جمعیت وحش در این منطقه تا حد زیادی کاهش یافته است.

کوه‌های بلند زیباترین، تماشایی‌ترین و باهیبت‌ترین تجلی دستگاه آفرینش به‌شمار می‌روند؛ کوه دنا و شهرستان دنا به‌دلیل ارزش‌های متعدد، کوهستانی بودن و وجود عشایر زیاد در دامنه‌های آن، اهمیت ویژه‌ای برای مردم استان و کشور دارد. «سی سخت» در دامنه های دنا در 36 کیلومتری مرکز استان مانند نگینی سبز بر دامنه‌ی این رشته کوه است که آب و هوای بسیار مطبوع و معتدل کوهستانی دارد و در میان کوه‌های سر به فلک کشیده، چشمه‌ها، آبشارها، باغ‌های انگور و گردو و سیب دارد.

منطقه حفاظت شده دنا یکی از غنی ترین منابع گیاهان داروئی و غیر داروئی کشور است و منطقه کهگیلویه و دامنه های زیبای دنا سرشار از جاذبه های طبیعی است. هم‌چنین انگور، سیب، گردو و عسل از سوغاتی‌های اصلی این شهرستان به‌شمار می‌آیند.

 

شهر باستانی دینار:

شهر باستانی دینار از آثار به‌جا مانده از دوره‌ی ساسانی در این شهرستان است؛ این شهر باستانی منطقه‌ای بسیار وسیع در زیر دیواره‌ی جنوب غربی در بویراحمد سفلی است که اکنون به‌شکل مخروبه درآمده است و اهالی روستاهای اطراف آن از ساروج‌ها و سنگ‌های آن برای ساختمان استفاده می‌کنند. از نظر تنوع زیستی، این شهرستان در نوع خود در کشور و حتا در جهان بی‌نظیر است که از تعداد تیره‌های شناسایی‌شده در این شهرستان حدود 90 تیره از 150 تیره گیاهی کشور 360 تیره گیاهی جهان هستند؛ این در حالی است که کوه دنا به تنهایی حدود 60 درصد تیره‌های گیاهی کشور و 25 درصد تعداد گل تیره‌های گیاهی جهان را دارد.

 

مختصات جغرافیائی برخی نقاط دنا

(این نقاط با GPS اندازه گرفته شده که در ارتفاع سنجی در صدی خطا بر اثر تغئیرات دما و فشار هوا وجود دارد ولی از ارتفاع سنجهای بارومتریک قدیمی بسیار دقیقتر است)

ردیف	نام قله	N	E	ارتفاع به متر
1	قاش مستان	309 ، 57 ، 30	10 ، 26 ، 51	4440
2	مورگل	45 ، 57 ، 30	29 ، 25 ، 51	4437
3	حوض دال	32 ، 54 ، 30	48 ، 28 ، 51	4350
4	برج آسمانی	47 ،56 ، 30	11 ، 25 ، 51	4340
5	قله قدویس	149 ،03 ، 31	810 ، 20 ، 51	4330
6	کرسمی شرقی	25 ، 55 ، 30	0 ، 29 ، 51	4321
7	تنگه راه	22 ، 55 ، 30	41 ، 28 ،51	4313
8	پازن پیر	310 ، 47 ، 30	96 ، 38 ، 51	4288
9	کل خرمن	348 ، 50 ، 30	12 ، 35 ، 51	4238
10	کپیری	59 ، 55 ، 30	13 ، 27 ،51	4230
11	گردنه مورگل	127 ، 57 ، 30	513 ، 25 ، 51	4206
12	رمبسه	429 ، 47 ، 30	482 ، 38 ، 51	4166
13	کرسمی غربی	37 ، 56 ،30	39 ، 26 ، 51	4160
14	برف کرمو	878 ، 51 ، 30	24 ، 33 ، 51	4149
15	نول شمالی	359 ، 49 ، 30	784 ، 36 ، 51	4134
16	نول جنوبی	437 ، 48 ، 30	481 ، 36 ، 51	4091
17	تاپو	161 ، 48 ، 30	814 ، 37 ،51	4068
18	نمک	955 ، 50 ، 30	301 ، 34 ، 51	4059
19	قاش سرخ	437 ، 48 ، 30	844 ، 36 ، 51	4025
20	آبشار توف شاه	29 ، 57 ، 30	25 ، 25 ، 51	3944
21	گردنه سی چانی	26 ، 53 ، 30	46 ، 29 ، 51	3785
22	چشمه توف شاه	17 ، 57 ، 30	15 ، 25 ، 51	3438
23	گردنه بیژن	684 ، 52 ، 30	446 ، 31 ، 51	3208
24	رگ شاه	0 ، 57 ، 30	02 ، 25 ، 51	2817
25	منطقه بن رو (باوی)	14 ، 56 ، 30	15 ، 25 ،52	2816
26	چشمه میشی	336 ، 52 ، 30	327 ، 30 ، 51	2639
27	روستای سیور	111 ، 06 ، 31	124 ، 25 ، 51	2106

 

کوه دنا در کهکیلویه و بویراحمد

کوه دنا در کهکیلویه و بویراحمد

دنا کهکیلویه و بویر احمد ,دیدنی های دنا کهکیلویه و بویر احمد ,جاذبه های گردشگری دنا کهکیلویه و بویر احمد ,آثار تاریخی دنا کهکیلویه و بویر احمد ,مناظر طبیعی دنا کهکیلویه و بویر احمد ,استان دنا کهکیلویه و بویر احمد ,نقشه دنا کهکیلویه و بویر احمد ,مساحت دنا کهکیلویه و بویر احمد ,جمعیت دنا کهکیلویه و بویر احمد ,مراکز گردشگری دنا کهکیلویه و بویر احمد ,جاهای دیدنی دنا کهکیلویه و بویر احمد ,مناطق توریستی دنا کهکیلویه و بویر احمد ,مراکز سیاحتی دنا کهکیلویه و بویر احمد ,شهر دنا کهکیلویه و بویر احمد ,شهرهای کهکیلویه و بویر احمد- دیدنی های کهکیلویه,شهرهای کهکیلویه و بویر احمد- دیدنی های کهکیلویه

قرارگرفتن کوه دنا با ارتفاع چهار هزار و  400متر در استان چهارفصل کهگیلویه و بویراحمد منطقه ای کوهستانی و سرشار از زیبایی های طبیعی را در نوار شمالی این استان پدید آورده است. در دامنه های جنوبی قلل برفگیر و مرتفع دنا، شهری به نام سی سخت قرار گرفته که پایگاه مناسبی برای کوهپیمایی، کوهنوردی و رفتن به سوی کوه دنا محسوب می شود.



قلل پربرف دنا سرچشمه جویبارها و چشمه های پرآبی است که دامنه های پایین دست آن را به خوبی سیراب می کند. چشمه های همیشگی و پرآب دامنه های کوه دنا که گاهی آبگیرهای زیبایی را در بستر کوهستان به وجود آورده، طبیعتی با دیدنی های بسیار در منطقه سی سخت را جلوه گر کرده است به طوری که شهر سی سخت با باغ های گسترده و پررونق خود که همچون زمردی بر دامنه کوه دنا می درخشد، با تابستان های معتدل و کوهستانی گردشگران داخلی و خارجی را به سوی خود فرا می خواند. نام سی سخت با افسانه های قدیمی که گذشته این منطقه را به روزگار کیانیان پیوند می دهد، درآمیخته است. آمیختگی طبیعت اسرارآمیز منطقه سی سخت با افسانه های کهن، این منطقه را بیش از پیش برای گردشگران، مسافران و میهمانان داخلی و خارجی جذاب کرده است.

دِنا بلندترین قله رشته‌کوه‌های زاگرس در باختر ایران و در باختر مرکز فلات ایران است. بلندای این قله ۴۴۴۸ متر است و در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر یاسوج در شهر سیسخت جای گرفته‌است. شهرستانی که این قله در آن قرار دارد نیز شهرستان دنا نام دارد.بارش سالانه در این قله از ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌متر است و رودهای چندی نیز از آن سرچشمه می‌گیرند.

از میان رودخانه‌هایی که از این قله سرچشمه می‌گیرند می‌توان از ریگان، ماربر، میریان، کوه گل، سریس، تیزاب و دزکرد نام برد.

برچسب ها: 

دیدنی های دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

جاذبه های گردشگری دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

آثار تاریخی دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

مناظر طبیعی دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

استان دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

نقشه دنا کهکیلویه و بویر احمد

.

مساحت دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

جمعیت دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

مراکز گردشگری دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

جاهای دیدنی دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

مناطق توریستی دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

مراکز سیاحتی دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

شهر دنا کهکیلویه و بویر احمد

. 

شهرهای کهکیلویه و بویر احمد- دیدنی های کهکیلویه

. 

شهرهای کهکیلویه و بویر احمد- دیدنی های کهکیلویه

.

دنا نیازمند ....؟

شانه های دنا زخمی تازیانه های جهل+تصاویر

پایگاه خبری تحلیلی بویرنیوز (BoyerNews.com) :

بویرنیوز:

منطقه حفاظت شده دنا، دهمین ذخیرگاه بیوسفری ایران هنوز هم با وجود زخمها، تیشه ها و تبرها نفس می کشد و حیات را به دنا نشینان ارزانی می دارد.

به گزارش خبرنگار مهر، دنا سرزمین کوهستانی و کهگیلویه و بویراحمد کوهستانی ترین منطقه ایران است که حدود سه چهارم آن را کوهها و ناهمواریها فرا گرفته است.

منطقه حفاظت شده دنا یکی از غنی ترین مناطق زیستی از لحاظ تنوع گیاهی و جانوری در ایران و دنیاست که در سال ۲۰۱۰میلادی از سوی سازمان یونسکو به عنوان دهمین ذخیرگاه بیوسفری ایران و پانصد و پنجاهمین ذخیره‌گاه دنیا به ثبت رسید.

پیش از ثبت دنا در کهگیلیویه و بویراحمد، ۹ ذخیره گاه پارکهای ملی ارومیه، گلستان، کویر، مناطق حفاظت شده ارسباران در آذربایجان شرقی، توران در استان فارس، گنو و حرا در هرمزگان، ارژن و پریشان در استان فارس و پناهگاه حیات وحش میانکاله استان مازندران ۳۴ سال پیش در فهرست ذخیرگاههای زیست کره ایران در یونسکو ثبت شده بودند.

ذخیره گاه زیست کره به زیستگاهی اطلاق می شود که از نظر تنوع زیستی، زیست محیطی، آب و هوا، بافت اقتصادی و اجتماعی حائز اهمیت باشد.

مهمترین پدیده طبیعی در محدوده این ذخیره گاه، رشته کوه دناست که از شمال غرب به سمت جنوب غرب همچون دیواره ای سترگ به طول ۹۰ کیلومتر امتداد یافته و با دارا بودن ۴۷ قله مرتفع تر از ۴۰۰۰ متر در زمره نواحی ارزشمند کوهستانی کشور و منطقه است.

“قاش مستان”، “بیژن “۱، “بیژن ۲″، “مورگل”، “حوض دال”، “قدویس”، “قزل قله”، “حرا”، “کل شور”، “بهمون” و “برف کرمو” از جمله قله های معروف آن است.

دنا علاوه بر قله‌هاى بلند دارای دیواره‌هاى عظیم و دره‌هاى عمیق است که در شرق این قله گردنه تاریخى “بیژن” قرار دارد و مرزهاى شمالى، غربى و جنوبى آن را رودخانه‌هاى “ماربر” و “بشار” احاطه کرده‌اند.

رودخانه “ماربر” پس از بشار یکی از مهمترین رودخانه های موجود درمنطقه است که تاکنون هفت گونه ماهی در آن شناسایی شده که از این تعداد یک گونه بومی انحصاری یا اندومیک ایران است.

این رودخانه که در شمال دنا از شرق به غرب جارى است، با گذشتن از چند روستا و تنگ خرسان به رودخانه “خرسان” تغییر نام مى‌دهد و پس از عبور از تنگه‌هاى باریک به رودخانه “بشار” مى‌پیوندد تا باهم رود کارون را تشکیل دهند.

محل پیوند رودخانه‌هاى خرسان و بشار، ناحیه‌اى جنگلى است که ارتفاع این محل از سطح دریا ۱۳۰۰متر است که پائین‌ترین نقطهٔ منطقهٔ حفاظت شدهٔ دنا به شمار مى‌رود.

منطقه حفاظت شده دنا که در شمال شهر یاسوج و سی سخت، جنوب استان اصفهان و بخش کوچکی از جنوب استان چهار محال و بختیاری در حوزه آبریز کارون قرار گرفته، یک منطقهٔ کاملاً کوهستانى است که اختلاف ارتفاع بلندترین و پست‌ترین نقاط منطقه بالغ بر سه هزار متر است.

مرتفع ترین نقطه آن قله دنا با ارتفاع چهار هزار و ۴۱۳ متر و پست ترین نقطه آن  یک هزار و ۳۵۹متر است و چنین اختلاف ارتفاعی به سبب وجود قله هایی بلند، دیواره های عظیم و دره های عمیق ممکن شده است.

در حال حاضر تنوع گونه های گیاهی در سراسر زاگرس مرکزی، بالغ بر دو هزار گونه گیاهی است که از این میان حدودیک هزار و ۲۵۰ گونه در منطقه حفاظت شده دنا شناسایی شده اند که این رقم معادل ۱۵٫۶ درصد گونه های کشور است.

دو هزار گونه گیاهی و ۴۰۰ گونه دارویی در کهگیلیویه و بویراحمد شناسایی شده که حدود یکهزار گونه گیاهی آن در منطقه حفاظت شده دنا قرار دارد و از این تعداد ۴۵ گونه بومی و منحصر به دنا هستند.

براین اساس منطقه حفاظت شده دنا به تنهایی به اندازه ۴۶ کشور دنیا گونه گیاهی آندومیک دارد.

تعداد گونه های گیاهی این منطقه از ۴۵ کشور جهان بیشتر است به طوری که گونه های اندومیک گیاهی دنا ، ۱۵ برابر سوئد و ۲۰ برابر هلند و نروژ است.

گونه های گیاهی بومی در کشور بلغارستان ۵۳، رومانی ۴۶، اتریش ۳۵، عربستان ۲۶ ، انگلستان ۱۶، لهستان ۱۱، سوئد چهار، هلند سه، نروژ سه، دانمارک دو و بلژیک تنها یک گونه بومی دارد و فنلاند نیز فاقد گونه های بومی است.

ذخیره گاه زیستکره دنا حدود ۱۵٫۶ درصد از کل تنوع گیاهی ایران را در خود جای داده است که از این تعداد ۲۵ گونه اندمیک ایران و بیش از ۴۰ گونه هم اندمیک دنا است.

دنا همچنین به عنوان رستنگاه لاله های واژگون، زیر پای سیل عظیم بوته کنان می لرزد و فرزند سربه زیرش نیز در میان هجوم این افراد در حال له شدن و انقراض است.

لاله واژگون گیاهی است بومی زاگرس که آن را “گُل اَشک”، “اشک مریم” و “تاج قیصر” نیز نامیده‌اند.

لاله های واژگون در تمام سال تنها چند روزی را مهمان دنا نشینان است و هر سال اوایل اردیبهشت ماه گل می دهد.

این گل به دو رنگ زرد و قرمز بوده که گونه زرد آن در خطر جدی انقراض قرار گرفته است.

این گونه گیاهی به وسیله انسان، دامها و تغییرات کاربری زمینهای کوهستانی به شدت در حال تهدید است.

این منطقه دارای بالاترین غنای گونه ای پستانداران درمیان مناطق بررسی شده زاگرس مرکزی است و در عین حال با بیشترین احتمال خطر انقراض محلی نیز روبرو است به همین دلیل اولویت حفاظتی آن از مناطق دیگر بیشتر است.

پلنگ و شنگ دو گونه از تهدید شده ترین گونه های منطقه هستند که درفهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت به ترتیب آسیب پذیر (در سطح زیرگونه “در خطر انقراض”) و “تقریبا تهدید شده” ارزیابی شده اند.

از سوی دیگر سنجاب ایرانی، شنگ و ول آبزی می توانند به عنوان گونه های شاخص برای اهداف پایشی مختلف به کار روند.

مهمترین عوامل تهدید گونه های پستانداران در منطقه حفاظت شده دنا توسعه مناطق مسکونی و شهری، دامداری و گله داری، شکار و تله گذاری است.

منطقه حفاظت شده دنا مامن ۱۶۸گونه جانوری کمیاب از جمله کل، بز، خرس و پلنگ و گونه های نادر گیاهی است که برخی کارشناسان از این منطقه به عنوان بانک ژن یاد می کنند.

بر اساس مطالعات انجام شده در سال ۱۳۸۹ در ذخیره گاه زیستکره دنا ۸۵ گونه پرنده و ۲۵ گونه خزنده نیز تاکنون شناسایی شده اند.

پرندگان شناسایی شده شامل زادآور، زمستان گذر، مهاجر عبوری و یا بومی هستند.

همچنین پنج گونه هم شامل کبک دری، هما، عقاب طلایی، جغد جنگلی و سنگ چشم و پیشانی سفید جزء گونه های شاخص منطقه به شمار می روند که از نظر طبقات بین المللی در طبقات مورد تهدید نیستند اما از نظر قوانین داخلی، هما و عقاب طلایی در زمره گونه های در معرض خطر انقراض و کبک دری و جغد جنگلی در فهرست گونه های حمایت شده قرار گرفته اند.

ذخیره گاه زیستکره دنا همچنین تنوع بالایی از پروانه ها را در خود جای داده است. هر چند از تعداد دقیق گونه های پروانه ها در دنا اطلاعی در دست نیست ولی این ارقام به حدود ۱۰۰ گونه می رسند که از این تعداد ۱۸ گونه جزءگونه های شاخص منطقه محسوب می شوند.

اخیرا نیز یک گونه در لیست قرمز اتحادیه جهانی حفظت قرار گرفته است. این پروانه از گیاه ریواس تغذیه می کند که بدون شک برداشت بی رویه آن از مراتع، این گونه را بیش از پیش در معرض تهدید قرار می دهد.

تعداد ۱۸۳ چشمه پر آب از جمله “چشمه میشی”، “لواسپید”، “خکون”، “نهمون” و غارهای زیبای یخی مانند غار “دنگزلو”، “غاریخ”، “غارنول”، “غارکیخسرو”، “غارسلیمان” و صدها تنگه از جمله تنگ “پوتک”، تنگ “کره”، تنگ “بن رود” و تنگ “معجز” از زیباییهای خدادادی و منحصر به فرد دنا است.

اکولوژی منطقه

منطقه حفاظت شده دنا به لحاظ داشتن شرایط ویژه اکولوژیکی هم در کشور منحصر به فرد است.

این منطقه در طی میلیونها سال در اثر تغییرات اقلیمی در دورانهای مختلف زمین شناسی و پشت سر گذاشتن اعصار و یخبندان به پناهگاهی برای گونه های مختلف گیاهی و جانوری بدل شده که بسیاری از آنها امروز به گونه های بومی تبدیل شده اند.

شرایط توپوگرافی ویژه، وجود آبشارها و رودخانه‌های پرآب در منطقه، شرایط سخت و سرد ارتفاعات بلند و برفگیر و در نهایت حضور حیات وحش متنوع در آن سبب شده که این منطقه به عنوان نمونه‌ای بارز در غرب کشور در رشته کوه زاگرس مشخص شود.

این منطقه از نظر شرایط اقلیمی به سه بخش کاملا مجزا شامل ارتفاعات بلند، جنگل‌های خشک و نیمه خشک و نیمه استپی سرد تقسیم می‌شود.

این تنوع اقلیمی سبب شده که تنوع حیات وحش و پوشش گیاهی بسیار غنی در منطقه پدید آید.

تهدیدات زیست بوم دنا

همین تنوع گونه های گیاهی و جانوری است که پای دلالان و سودجویان را به دامنه های دنا کشانده است.

گیاهان دارویی منحصر به فردش گاهی تا پای انقراض هم کشانده می شوند و چند گیاه نایاب و بومی منطقه نیز از چنگال دشمنان طبیعت مصون نمانده و منقرض شده اند.

شکار و صید بی رویه، افزایش جمعیت جنگل نشین و حاشیه نشین منطقه، احداث جاده های متعدد و خطوط انتقال گاز از داخل جنگل، تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی به زراعی و شهری و روستایی، قطع بی رویه درختان برای مصارف سوختی، چرای دام و برداشت بیش از حد گیاهان دارویی و خوراکی، آفات و بیماری های گیاهی، تخلیه فاضلاب به داخل رودخانه ها، استفاده بیش از حد از سموم ارگانوکلره و فلزات سنگین درمزارع از مهمترین تهدیدات تنوع زیستی منطقه حفاظت شده و ذخیره گاه زیستکره دنا محسوب می شود.

یک کارشناس ارشد محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: تعداد ۴۷ گونه آندومیک که معادل ۱۷ درصد کل گونه های آندمیک ایران است در منطقه حفاظت شده دنا زیست می کنند.

زینب حسینی افزود: پوشش گیاهی منطقه بیشتر گز، نی، لویی و جگن و در دامنه های جنوبی تا ارتفاع دو هزار و ۵۰۰ متر از جنگل بلوط پوشیده شده است.

وی بیان داشت: درمیان این درختان و نواحی و ارتفاعات مختلف گونه های جنگلی دیگری نظیر انواع بادام کوهی، بنه، زالزالک، کیکم و ارزن نیز وجود دارد.

حسینی با بیان اینکه از ارتفاع چهار هزار متر به بالا گیاهان کوچک و زیبایی در پناه سنگها و شکاف صخره ها وجود دارد، اظهار داشت: در اواخر بهار و اوایل زمستان بسیاری از این گیاهان به گل نشسته و منظره ای بسیار زیبا را در دنا پدید می آوردند.

این کارشناس ارشد محیط زیست به گونه های دارویی در این منطقه اشاره کرد و افزود: “چویل”، “درمنه”، “بومادران”، “پونه کوهی”، “برنجاسب”، “آویشن”، “زرآبی” یا “چای کوهی”، “بابونه”، “چوبک”، “جلپه”، “خاری”، “پشموک”، “توت سهری”، “میخک”، “انگیون”، “کارده”، “ریواس”، “پیاز وحشی” یا “تره”، “ختمی وحشی”، “بن سرخ”، “کتیرا”، “گل گاوزبان”، “بیلهر”، “خاکشیر”، “پرسیاوشان” و چندین گونه گیاهی دیگر از مهمترین گیاهان دارویی این منطقه حفاظت شده هستند.

حسینی، پلنگ، کل وبز، قوچ، میش، سیاه گوش، خرس، خرس قهوه ای بزرگ، گرگ، روباه، کفتار، شغال، گورکن، موش کور، موش خرما، سنجاب جنگلی، خرگوش، سمور، راسو، گراز، خفاش نعل اسبی، گربه، کاراکال، گربه شنی، گربه پالاس، خفاش گوش بلند، سگ آبی، تشی و چندین گونه دیگر را از مهمترین گونه های جانوری منطقه عنوان کرد.

دهمین زخیره گاه زیستی ایران ۳۹گونه از دوزیستان را در خود پرورش می دهد که از آن جمله می توان به لاک پشت‌ مهمیز دار، سوسمار، مار کوتوله، افعی شاخدار و قورباغه مردابی اشاره کرد.

در این منطقه زیبا  ۲۰گونه آبزی نیز زیست می کنند که ماهی قزل آلا، عروس ماهی، ماهی سرخ، خرچنگ، ماهی لوتک، سیاه ماهی، سس ماهی، مارماهی، سگ ماهی، ماهی گل خورک، رفتگرماهی، و انواع حشرات آبزی از جمله این حیوانات هستند.

مدیر کل محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد نیز در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: بیش از  ۷۷ گونه پرنده در منطقه حفاظت شده دنا زندگی می کنند.

عطا پورشیرزاد افزود: کبک معمولی، قرقاول، کبک دری، تیهو، بلدرچین، شاه بوف، جغد ماهی خوار، جغد گوش دراز، جغد جنگلی، عقاب، باز، پرپا، عقاب جنگلی، عقاب طلایی، کبوترجنگلی، کبوتر چاهی، سبز قبا، ماهی خورک، هدهد، دارکوب، چکاوک، سار، کلاغ و گنچشک پرندگانی هستند که در این منطقه ریست می کنند.

وی بیان داشت: ۱۰ پایگاه محیط بانی کار حفاظت از ارتفاعات دنا را به عهده دارند.

وی بیان داشت: افزایش تعداد قرقبانها، جلوگیری از قطع درختان برای استفاده از هیزم و گازرسانی به این مناطق، از جمله فعالیتهای محیط زسیت برای حفاظت از این نعمتهای خدادادی است.

رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو در ایران نیز با بیان ویژگی‌های منحصر به فرد ذخیره‌گاه زیست محیطی دنا گفت: دنا بهترین معرف توانمندی زیست‌محیطی ایران است.

جون‌لی هان در سفر خود به کهگیلویه و بویراحمد افزود: تعامل انسان و محیط زیست در منطقه دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد آنچنان سطح خوبی دارد که باید همه این موضوع را برای حفاظت و موفقیت در برنامه‌های زیست محیطی از دنا یاد بگیرند.

وی بیان داشت: در زمینه تنوع زیستی منطقه دنا به لحاظ منابع طبیعی و گونه‌های بومی، منطقه‌ای غنی بوده که اکوسیستمی بسیار مهم در دنیا تلقی می‌شود.

هان افزود: برای ادامه بهتر برنامه‌های محیط زیستی و توسعه پایدار باید به موضوع تعامل پایدار میان انسان و محیط زیست توجه جدی کنیم که این موضوع در منطقه دنا جلوه و نمود بسیار خوبی دارد.

رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو در ایران ، اظهار امیدواری کرد که در اجلاس بعدی سازمان ملل متحد و یونسکو، منطقه دنا و ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا مثال و نمونه خوبی برای معرفی به دنیا و الگویی برای توسعه پایدار و حفاظت از تنوع زیستی قرار گیرد.

حفاظت از ذخیره گاه زیستی دنا

منطقه حفاظت شده دنا صرف‌نظر از تنوع گونه‌هاى گیاهى و جانورى، بنا به دلایل اقلیمى و پدیده‌هاى بارز زمین شناختى، از نظر آموزشى و پژوهشى نیز بسیار موردتوجه پژوهشگران زیست‌ شناسى و زمین‌ شناسى است.

جلوگیری از شکار بی رویه ، استفاده دیوار حفاظتی برای این منطقه، افزایش یگانهای حفاظتی برای نظارت شبانه روزی، جلوگیری از چرای بی رویه دام و تخریب این منطقه، سرمایه گذاری برای تقویت ظرفیتها و توانمندیهای منطقه از جمله گیاهان دارویی، جلوگیری از حوادثی همانند آتش سوزی، تجهیز یگانهای حفاظت از این منطقه و سایر مناطق به بالگرد برای کنترل مناسب تر، راهکارهای فیزیکی است که برای حفاظت از این منطقه به کار می رود.

اما قدر دنا این کوه پر صلابت و استوار و خاک پرگوهر که گذشتگان آن را مظهر پاکی و روشنایی و جاودانگی پاک سرشتان می دانستند، با این طبیعت بکر و این سفره پربرکت که برای مردمان جنوب پهن کرده، هنوز آن طور که شایسته است دانسته نشده و گاهی فعالیتهای توسعه ای غیرکارشناسی، آتش سوزی جنگلها، چرای بی رویه دام، توسعه اراضی زراعی و بهره برداری بی رویه از محصولات جنگلها و مراتع، این نعمت بزرگ خدادادی را تهدید می کنند و بر پیکر زخم خورده دنا نمک پاشیده اند.

ساکنانی که گاهی نمک خورده و نمکدان شکسته اند. ساکنانی که گاه یادشان می رود، این کوههای سترگ و این دامنه های سبز پر رونق چه زیباییها و زندگیهایی به آنها بخشیده است.

با این حال دنا یادگار هزاره های دیرین این سرزمین، که بلوطهای هزار ساله اش با مردمان این دیار پیوندی دیرینه دارند، نیازمند دستانی است که بر خاکش چنگ نزنند و به آتش نکشندش.

نیازمند دستانی است که برای رسیدن به حیات وحش ماشه ای را نفشارند، نیازمند دستانی است که گیاهان کمیابش را به تاراج نبرده و ریشه کن نکند.

نیازمند دستانی است که به بهانه توسعه درختانش را قربانی نکند، دنا نیازمند حمایت همه کسانی است که در سایه بلندش آرمیده اند.

دنا نیازمند همه ماست.