سرایت خطر انقراض به گونه‌های گیاهی دنا
محیط زیست > منابع طبیعی - سید ولی موسوی نژاد:
در حالی‌که مدیرکل سازمان محیط‌زیست کهگیلویهوبویراحمد از تهدید نسل خرس قهوه‌ای، کل، بز و پلنگ بومی در این استان خبر میدهد، همزمان یک مسئول منابع طبیعی استان نیز گفته است که برخی با ریشه‌کن کردن گونه‌های گیاهی ارزشمندی همچون «بیلهر» به‌صورت انبوه، زمینه نابودی این گیاهان را نیز فراهم کرده‌اند.
به این ترتیب اگر تا چند وقت پیش دوستداران محیط‌زیست نگران انقراض برخی گونه‌های جانوری حوزه دنا بودند، اکنون احتمال نابودی بخشی از پوشش گیاهی این منطقه شامل گونه‌های کمیاب نیز به فهرست دغدغه‌هایشان افزوده شده است.
مدیرکل سازمان محیط‌زیست استان درباره مخاطرات از بین رفتن تنوع زیستی در استان کهگیلویهوبویراحمد چنین می‌گوید: «در گذشته قوچ و میش در حوزه دنا وجود داشت، اما به‌دلیل شکار بی‌رویه نسل این جانوران از بین رفت و اکنون تنها در حوزه گچساران این دوپستاندار یافت میشود.»وی اضافه می‌کند که خرس قهوه‌ای بومی استان، همچنین گونه غالب بز و کل نیز با خطر انقراض نسل روبه‌رو هستند و برهمین اساس سازمان محیط‌زیست، این‌گونه‌های جانوری را در ردیف گونه‌های مورد حمایت قرار داده است.
افزون براین، چندی پیش کشته شدن یک قلاده پلنگ در این منطقه خبرساز شد و مدیرکل سازمان محیط‌زیست از جریمه 2میلیون تومانی شکارچی این‌گونه نادر حیات وحش استان خبر داد.
2سال پیش نیز اجرای خط انتقال گاز در منطقه حفاظت‌شده دنا موجب قطع 12هزار اصله درخت کهنسال بلوط شد که به گفته کارشناسان، این درختان از نظر تنوع زیستی ارزش بسیاری داشتند. این درختان درحالی قطع شدند که جنگل‌های بلوط منطقه دنا به‌دلیل پایین بودن رطوبت منطقه امکان احیای سریع همچون جنگل‌های شمال کشور را ندارند.
حال بخوانید حرف‌های فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد که درباره خطر نابودی گونه‌های گیاهی حوزه دنا هشدار میدهد و درباره ریشه‌کنی این گیاهان به‌صورت انبوه می‌افزاید:
« فقط از ابتدای سال‌جاری تاکنون 19تن گیاه بیلهر که از کوه‌های استان ریشه کن شده بود از 22دستگاه خودرو کشف شد.»
به گفته رحمت‌الله دین پرور، طی 3-2سال اخیر سودجویان این گیاه را به‌صورت قاچاق به استان‌های دیگر ارسال و با قیمت 10برابر بیشتر از آنچه در کهگیلویهوبویراحمد خرید و فروش میشود، به فروش می‌رسانند که تاکنون در همین ارتباط 50نفر دستگیر و به مقامات قضایی معرفی شده‌اند.
دین پرور اضافه می‌کند: «در‌گذشته سابقه نداشته که گیاه بیلهر در حجم زیاد به استان‌های دیگر فرستاده شود، ولی امسال به‌صورت بسته‌بندی و قاچاق از استان خارج میشود.»
به گفته این مسئول منابع طبیعی استان، تمامی بیلهر‌های کشف شده به وسیله ماموران یگان حفاظت منابع طبیعی استان امحا شد.
وی با اشاره به اینکه فصل رویش گیاه بیلهر در مناطق سردسیر استان از اوایل اسفندماه آغاز میشود و تا اواسط اردیبهشت ادامه دارد، خاطرنشان می‌کند که امسال 91 نفر در قالب 41 گروه ثابت به‌صورت فصلی رویشگاه‌های این گیاه را زیر نظر گرفتند. با این حال مسئولان و کارشناسان منابع طبیعی براین باورند چنانچه ریشه‌کن کردن گونه گیاهی بیلهر در استان با روند فعلی ادامه پیدا کند، تا چند سال آینده، دیگر اثری از رویشگاه‌های پهناور این گیاه در استان مشاهده نخواهد شد.
بیلهر یا کندل کوهی گیاهی از خانواده چتریان است که در بلندی‌های بالای 2هزار و 500متر در استان کهگیلویهوبویراحمد می‌روید. اما خطر انقراض برخی گونه‌های گیاهی در استان کهگیلویهوبویراحمد، تنها گیاه بیلهر را تهدید نمی‌کند؛ به گفته مدیرکل سازمان محیط‌زیست استان‌گونه‌های گیاهی دیگری همچون آنغوزه، چویل و انواع پیازهای وحشی نیز در معرض خطر قرار دارند که این وضع تدوین برنامه‌ای جامع و جدی برای کاهش شیب انقراض گونه‌های ارزشمند گیاهی استان را ضروری می‌کند.
هشدارها درباره انقراض گونه‌های جانوری و گیاهی حوزه دنا درحالی مطرح میشود که قرار است از سوی سازمان یونسکو به‌عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره معرفی شود.
یونسکو 35سال پیش 9منطقه ذخیره‌گاه زیست‌کره را در ایران شناسایی کرده بود که این تعداد تا 4سال پیش ثابت مانده بود تا اینکه منطقه دنا و یک منطقه دیگر برای اضافه شدن به فهرست ذخیره‌گاه‌های زیست کره نامزد شدند، اما با وضع موجود تردیدهایی درباره آمادگی حوزه دنا برای شناخته شدن به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره به‌وجود آمده است.
البته کسانی که در گوشه و کنار شهر یاسوج و دیگر شهرهای استان کهگیلویهوبویراحمد به خرید و فروش گونه‌های گیاهی ارزشمند و در خطر انقراض مشغولند نیز حرف‌هایی دارند؛ آنان که بیشترشان خانم هستند، جمع‌آوری و فروش گیاهان کوهی را کاری از روی ناچاری می‌دانند تا تسکین‌دهنده مشکلاتی ازجمله بیکاری، فقر، تعداد زیاد نانخور یا بی‌سرپرست بودن خانواده باشد.
یک خانم 42 ساله که 15سال است گیاهان کوهی را جمع‌آوری می‌کند، می‌گوید:«شوهرم از کار افتاده است و توان تأمین مخارج زندگی را ندارد، به همین دلیل به این کار روی آورده‌ام.»
خانم دیگری نیز که با کمی فاصله در گوشه دیگری از پیاده‌رو نشسته است، به میان حرف‌های دوستش می‌آید و اضافه می‌کند: «شوهرم چند سال پیش در یک تصادف جان خود را از دست داد و از همان سال تا امروز به این کار و کارهای مشابه مشغولم.»
یک خانم 28ساله و مجرد نیز برای افزودن به درآمد ناچیز خانواده به این کار روی آورده است ومی‌گوید: «هر سال به‌ویژه در فصل بهار به کندن بوته‌های گیاهی مختلف از جمله بیلهر، کارده، چویل و برخی ایام نیز قارچ وحشی مشغول می‌شوم و در ازای زحمت بسیار زیادم درآمد ناچیزی نصیبم میشود که کمک خرج خانواده‌ام است.»
آقایی نیز از تعداد زیاد فرزندان خود و نداری سخن می‌گوید و می‌افزاید: «بیشتر روزها که برای کارگری به محل تجمع کارگران می‌روم، غروب بدون پول به خانه بر‌می‌گردم، بنابراین ناچارم با جمع‌آوری گیاهان کوهی امرار معاش کنم.»
منطقه حفاظت شده دنا 93هزار و 660هکتار وسعت دارد که بخش اعظم آن در شمال استان کهگیلویهوبویراحمد، و قسمت کمی از آن نیز در جنوب استان‌های اصفهان و چهار‌محال‌و‌بختیاری قرار گرفته است.
به گفته مدیرکل سازمان محیط‌زیست استان، این منطقه هزار و 201 گونه گیاهی دارد که تعداد گونه‌های بومی آن از 45 کشور دنیا بیشتر است.
کارشناسان محیط‌زیست یکی از عوامل اصلی از بین رفتن محیط‌زیست کهگیلویهوبویراحمد را علاوه بر منافع اقتصادی حاصل از خرید و فروش گونه‌های گیاهی و جانوری آن، تخریب زیستگاه این‌گونه‌ها به‌دلیل پروژه‌های عمرانی می‌دانند.
